Những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp đã sử dụng điện mặt trời mái nhà trong hoạt động kinh doanh sản xuất, nhằm giảm chi phí sử dụng điện cũng như góp phần tạo lợi thế về xuất khẩu và bảo vệ môi trường. Tuy nhiên, doanh nghiệp có nhu cầu được lắp đặt, sử dụng điện mặt trời mái nhà đang gặp nhiều vướng mắc khi triển khai mô hình này, đặc biệt là nhà đầu tư trong các khu công nghiệp.
Tại buổi tọa đàm trực tuyến "Điện mặt trời mái nhà khu công nghiệp: Tháo gỡ những bất cập trong triển khai lắp đặt” ngày 30/8, VCCI cho biết, chỉ tính riêng tại TP.HCM, với 1.500 nhà máy và doanh nghiệp trong 17 khu chế xuất, khu công nghiệp đang hoạt động trên diện tích khoảng 2.600ha đất sạch xây nhà máy và khu công nghệ cao, thì diện tích mái nhà khoảng hơn 1.000ha. Đây là dư địa quá lớn để làm điện mặt trời mái nhà.
Xu hướng nhiều doanh nghiệp sử dụng điện mặt trời mái nhà trong hoạt động kinh doanh sản xuất ngày càng tăng.
Ngân hàng Thế giới cũng đánh giá, TP.HCM có thể phát triển điện mặt trời khoảng 6.300MWp, trong đó hệ mái nhà của nhà xưởng khoảng 2.500 MWp.
Tuy nhiên, ông Phạm Trọng Quý Châu, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Năng lượng tái tạo (Hiệp hội các doanh nghiệp khu công nghiệp TP.HCM), cho biết còn nhiều khó khăn, vướng mắc tồn tại về chính sách cũng như thủ tục đầu tư, lắp đặt và vận hành hệ thống điện mặt trời mái nhà khu công nghiệp.
Theo ông Châu, tháng 6/2020, Hiệp hội này chính thức phát động Chương trình phát triển điện mặt trời mái nhà tại các khu chế xuất - khu công nghiệp-khu công nghệ cao trên địa bàn TP.HCM.
Kết thúc năm 2020, đã có tổng cộng 118 công trình được đầu tư lắp đặt mới với tổng công suất trên 76mwp. Trong đó có những công trình lớn trên 8mwp được lắp đặt trên mái của cùng một nhà máy. Có doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư đến gần 15 MWp trên mái của hệ thống kho bãi trong bốn khu công nghiệp khác nhau ở TP.HCM.
Mặc dù vậy, các chính sách, thủ tục liên quan không theo kịp tốc độ phát triển bùng nổ của thị trường điện mặt trời mái nhà, khiến cho nhà đầu tư khá lo lắng, quan ngại.
Phó Trưởng ban Thường trực Ban Năng lượng tái tạo (Hiệp hội các doanh nghiệp khu công nghiệp TP.HCM) khẳng định, dù đã trải qua 9 tháng kể từ khi chính sách giá FIT2 (giá mua điện mặt trời mới) đã hết thời hạn áp dụng, khi mà hầu hết các hệ thống điện mặt trời mái nhà đều đã vận hành ổn định thì những khó khăn, vướng mắc vẫn tồn tại.
“Cùng với đó, Chính phủ chưa ban hành quyết định FIT3 quy định mức giá mua điện mới từ hệ thống điện năng lượng mặt trời mái nhà. Hơn nữa, Bộ Công Thương và Tập đoàn Điện lực Quốc gia Việt Nam (EVN) chưa có hướng dẫn tiếp theo về thủ tục xin và chấp thuận đấu nối, hợp đồng mua bán điện, thanh toán tiền điện mua từ các hệ thống điện năng lượng mặt trời mái nhà”, ông Phạm Trọng Quý Châu cho biết.
Phó Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng cho biết, những năm gần đây, nhờ cơ chế khuyến khích theo Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 06/4/2020, lĩnh vực điện mặt trời tại Việt Nam đã có những phát triển vượt bậc.
Tận dụng lợi thế của nguồn năng lượng phân tán, nhiều doanh nghiệp FDI, tập đoàn sản xuất lớn trong khu công nghiệp đã triển khai lắp đặt điện mặt trời mái nhà nhằm phục vụ cho nhu cầu kinh doanh và sản xuất. Tuy nhiên, bên cạnh việc chờ đợi các chính sách mới, các nhà đầu tư, doanh nghiệp, đang gặp nhiều rào cản trong việc triển khai lắp đặt hệ thống điện áp mái trong khu công nghiệp, do các yêu cầu liên quan đến cấp phép đầu tư và xây dựng.
Trên thực tế, còn nhiều bất cập liên quan tới yêu cầu thực hiện ĐTM của các dự án điện mặt trời áp mái nhà trong khu công nghiệp, vì phần lớn số lượng báo cáo ĐTM được phê duyệt ban đầu của các dự án khu công nghiệp chưa bao gồm ngành nghề sản xuất, phân phối điện. Trong đó, theo Điều 20 và Điều 26 Luật Bảo vệ môi trường 2014, trong trường hợp tăng quy mô, công suất, thay đổi công nghệ làm tăng tác động xấu đến môi trường so với phương án trong báo cáo ĐTM đã được phê duyệt, chủ đầu tư dự án khu công nghiệp mới phải lập lại ĐTM và giải trình với cơ quan phê duyệt và chỉ được thực hiện sau khi có văn bản chấp thuận của cơ quan phê duyệt báo cáo ĐTM.
Bên cạnh đó, danh mục các loại hình sản xuất công nghiệp có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường tại Phụ lục IIa chỉ bao gồm loại hình nhiệt điện than và điện hạt nhân (Nhóm I) mà không bao gồm loại hình sản xuất điện năng lượng tái tạo nào (bao gồm cả điện năng lượng mặt trời). Như vậy, những bất cập trên đang khiến các nhà đầu tư tạm dừng triển khai vì chưa nhận được hướng dẫn mới, cụ thể từ các Bộ, ngành.
Ông Mai Văn Trung - Phó Tổng Giám đốc phụ trách Phát triển Dự án Công ty Nami Solar cho biết, nhiều doanh nghiệp trong khu công nghiệp ở thời điểm này buộc phải sử dụng năng lượng sạch để tận dụng lợi thế trong xuất khẩu. Tuy nhiên, hiện một vài địa phương có cách hiểu chưa thống nhất và chưa cho phép lắp đặt điện mặt trời mái nhà khi chưa có đánh giá báo cáo tác động môi trường ĐTM toàn khu. Rào cản này gây khó khăn cho doanh nghiệp xuất khẩu và cản trở các doanh nghiệp trong việc tiếp nhận các các lợi ích mà điện mặt trời mái nhà có thể mang lại.
Theo các chuyên gia, trong thực tế, các dự án có điện mặt trời mái nhà quy mô nhỏ cũng không thuộc bất kỳ phân loại nhóm nào có nguy cơ tác động xấu đến môi trường theo quy định chung về danh mục loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường. Do đó, yêu cầu lập lại ĐTM toàn khu đối với khu công nghiệp chỉ vì có hoạt động phát điện từ các hệ thống điện mặt trời mái nhà là chưa phù hợp.
Do đó, để thúc đẩy mục tiêu sử dụng năng lượng sạch, thực hiện chiến lược phát triển bền vững, đồng thời góp phần bảo vệ môi trường và ứng phó biến đổi khí hậu, các chuyên gia, nhà quản lý cho rằng cần có các giải pháp đồng bộ cũng như các quy định rõ ràng về thủ tục lắp đặt điện mặt trời mái nhà như: Hướng dẫn cụ thể về quy trình lập cáo cáo đánh giá tác động môi trường, tiêu chí đánh giá điện mặt trời mái nhà trong khu công nghiệp.
Đồng thời, cần làm rõ vai trò của các cơ quan hữu quan trong việc thực hiện chiến lược thúc đẩy phát triển sử dụng năng lượng hiệu quả. Đặc biệt về mục tiêu khuyến khích, phát triển sử dụng nguồn năng lượng sạch trong mô hình khu công nghiệp, khu chế xuất.
Ông Nguyễn Quốc Dũng - Trưởng Ban Kinh doanh EVN nêu quan điểm, Chính phủ chưa có chính sách mua điện với các dự án điện mặt trời áp mái sử dụng cho các khu công nghiệp nên EVN chưa biết trả tiền như thế nào. Do đó, đối với các khu công nghiệp đấu nối vào lưới thì sẽ có trường hợp phát trực tiếp lên lưới. Với thời điểm công suất sử dụng thấp như hiện nay thì việc phát lên lưới sẽ gây nguy hiểm cho an ninh lưới điện. Còn nhà dân phát lên rất nhỏ nên mức độ ảnh hưởng không cao. Do đó, theo ông Dũng, hiện EVN vẫn đang chờ văn bản hướng dẫn về vấn đề này.
