Tầm quan trọng của quy hoạch không gian biển
Việt Nam có nhiều cơ hội và tiềm năng phát triển kinh tế biển. Để phát triển bền vững kinh tế biển trên nền tảng tăng trưởng xanh, bảo đảm hài hoà giữa các hệ sinh thái kinh tế và tự nhiên dựa trên tiềm năng các tài sản biển và ven biển của quốc gia, xây dựng quy hoạch không gian biển là cần thiết đối với Việt Nam.
Do đó, Quy hoạch không gian biển là một trong những quy trình và công cụ chính sách quan trọng để quản lý và phát triển kinh tế biển, bảo đảm sự gắn kết hài hòa, đồng bộ giữa bảo tồn và phát triển các vùng ven bờ, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam.
Luật Quy hoạch mới, có hiệu lực từ ngày 1/1/2019, là cơ sở pháp lý quan trọng để xây dựng Quy hoạch không gian biển quốc gia trên cơ sở đồng bộ với các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch của các ngành và địa phương liên quan đến biển. Kinh nghiệm từ các quốc gia giúp chúng ta hiểu rõ hơn về giá trị của việc xây dựng quy hoạch không gian biển.
Mặt khác, Quy hoạch không gian biển là một quá trình nhằm ưu tiên và phân bổ các nguồn tài nguyên biển và ven biển nhằm tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn lực về mặt không gian và thời gian để đạt được các kết quả mong muốn. Kinh nghiệm quốc tế chỉ ra tầm quan trọng cần tuân thủ các bước trong quy trình xây dựng và thực hiện Quy hoạch không gian biển.
Việc tuân thủ theo các bước trong quá trình lập quy hoạch giúp đảm bảo Quy hoạch không gian biển được thực hiện đầy đủ sau khi được phê duyệt. Kinh nghiệm quốc tế cũng khẳng định, Quy hoạch không gian biển chỉ hiệu quả khi tích hợp được các yêu cầu của ngành, các cơ quan và các cấp chính quyền, và phải dựa trên hệ sinh thái, dựa trên đặc điểm của khu vực, thích ứng, chiến lược và tập trung vào dài hạn, và có sự tham gia của người dân và các bên liên quan.
Xây dựng và thực hiện hiệu quả Quy hoạch không gian biển sẽ mang lại nhiều lợi ích về kinh tế, môi trường và xã hội. Quy hoạch góp phần phân bổ không gian cho bảo tồn biển từ đó tạo ra các lợi ích về kinh tế - xã hội như cải thiện nguồn lợi thủy sản và thu hút du lịch. Ở cấp độ xã hội, Quy hoạch không gian biển có thể cải thiện cơ hội cho sự tham gia của cộng đồng và các bên có liên quan trong quản lý sử dụng đại dương, và cho phép bảo vệ các giá trị văn hóa, xã hội và giải trí.
Một lợi ích quan trọng khác của Quy hoạch không gian biển là tăng sự đảm bảo chắc chắn cho các khoản đầu tư của khu vực tư nhân vào khu vực này cũng như tính minh bạch trong các thủ tục cấp phép.
Phát triển kinh tế biển tạo thành một chỉnh thể thống nhất
Mới đây, Bộ trưởng Trần Hồng Hà đã chủ trì cuộc họp nghe báo cáo xây dựng Quy hoạch không gian biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030 tầm nhìn đến năm 2045.
Theo Bộ trưởng Trần Hồng Hà, các đơn vị xây dựng Quy hoạch không gian biển Việt Nam thời kỳ 2021-2030 tầm nhìn đến năm 2045 (Quy hoạch) cần bám sát và thể hiện được tư tưởng của Đảng, Nhà nước về quản lý, khai thác và sử dụng không gian biển cho các hoạt động trong vùng đất ven biển, các đảo, quần đảo, vùng biển và vùng trời của Việt Nam.
Trong đó, phát triển các ngành, lĩnh vực biển phải bảo đảm sự hài hòa, gắn kết và bổ trợ lẫn nhau và cùng với các ngành, lĩnh vực trên đất liền, tạo thành một chỉnh thể thống nhất, có tính hệ thống, kết nối chặt chẽ, phù hợp với Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Quy hoạch không gian biển quốc gia được xây dựng dựa theo cách tiếp cận quản lý dựa vào hệ sinh thái; tiếp cận thích ứng; tiếp cận đa tỷ lệ phù hợp với mức độ chi tiết; tiếp cận liên ngành, liên vùng; hội nhập quốc tế và phát triển bền vững, thịnh vượng, an toàn. Do đó, quy hoạch không gian biển quốc gia giải quyết những vấn đề mang tầm chiến lược, liên vùng, liên quốc gia, bảo đảm là cơ sở cho các quy hoạch cấp dưới triển khai đồng thời tránh trùng lặp về nội dung với các quy hoạch này.
Phạm vi lập quy hoạch bao gồm vùng đất ven biển là các đơn vị hành chính cấp huyện giáp biển thuộc 28 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có biển, các đảo, quần đảo, vùng biển, vùng trời thuộc chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán quốc gia của Việt Nam.
Quy hoạch sẽ dựa trên quan điểm bám sát và thể hiện được tư tưởng của Đảng, Nhà nước về quản lý, khai thác và sử dụng không gian biển cho các hoạt động trong vùng đất ven biển, các đảo, quần đảo, vùng biển và vùng trời của Việt Nam.
Bố trí sử dụng không gian biển cho phát triển các ngành, lĩnh vực biển phải dựa trên cách tiếp cận dài hạn, bền vững và đồng bộ, phù hợp với đặc điểm biển Việt Nam; bảo đảm hài hòa giữa các hệ sinh thái, kinh tế và tự nhiên, giữa bảo tồn và phát triển, thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng, gắn với quốc phòng - an ninh, bảo vệ chủ quyền, quyền chủ quyền quốc gia trên biển đảo và toàn vẹn lãnh thổ quốc gia. Coi môi trường, đa dạng sinh học là nền tảng bền vững cho phát triển kinh tế biển và các hoạt động liên quan.
Phát triển các ngành, lĩnh vực biển phải có trọng tâm, dựa trên những lợi thế so sánh của từng ngành, nâng cao sức cạnh tranh của quốc gia. Phát huy cao nhất các nguồn lực trong nước, nhất là ưu tiên đầu tư ngân sách Nhà nước cho công tác nghiên cứu, điều tra cơ bản, đào tạo nguồn nhân lực về biển. Lấy khoa học, công nghệ tiên tiến, hiện đại và nguồn nhân lực chất lượng cao làm nhân tố đột phá cho quản lý, khai thác và sử dụng không gian biển.
Bảo đảm nguyên tắc phòng ngừa trong quản lý, khai thác và sử dụng không gian biển, nhằm hạn chế những rủi ro, thiệt hại có thể xảy đến do những tai nạn, thảm họa từ biển hoặc từ con người gây ra.
Mục tiêu của Quy hoạch đến năm 2045 sẽ tiến tới quản lý biển theo Quy hoạch không gian biển quốc gia, đưa Việt Nam trở thành quốc gia biển mạnh, làm giàu từ biển, phát triển bền vững, thịnh vượng, an ninh, an toàn; kinh tế biển đóng góp quan trọng vào nền kinh tế đất nước, góp phần xây dựng nước ta thành nước công nghiệp hiện đại; sử dụng hiệu quả không gian biển cho các hoạt động phát triển kinh tế biển; tham gia chủ động và có trách nhiệm các vấn đề quốc tế và khu vực về biển và đại dương; nâng cao vai trò và vị thế của Việt Nam trong khu vực và trên trường quốc tế.
Bàn về các giải pháp, PGS.TS Nguyễn Chu Hồi, Chuyên gia về khoa học và quản lý biển, Phó chủ tịch thường trực Hội Nghề cá Việt Nam cho rằng, muốn thành công vượt qua các rào cản về môi trường, dịch bệnh hay nguồn lực thì chúng ta phải quan tâm đến những vấn đề cốt lõi, coi đó là trụ cột tạo thành công. Nếu tương lai không gian đô thị là không gian quan trọng chứ không phải không gian làng xã, và trở thành khu vực phát triển cực thịnh, thì nó sẽ tạo thành động lực lan tỏa rất lớn, làm tốt nhiệm vụ tạo liên kết giữa bờ và biển, giữa đảo và bờ… Như vậy chúng ta mới tạo lại được không gian biển phát triển hoàn chỉnh.
Hy vọng một số không gian rất quan trọng như đô thị biển phải được xem là một hợp phần mới của kinh tế biển, được Tổng cục Biển và hải đảo Việt Nam, Bộ TN&MT đề xuất vào giải pháp đạt được mục tiêu phát triển kinh tế biển.
Ở đây không phải đề xuất để chúng ta làm mà lôi kéo các ngành cùng thực hiện, cùng nhận thức và tạo sức mạnh liên kết. Vấn đề này cũng cần đề xuất để ra một Chỉ thị, Nghị quyết riêng, ở cấp cao của Đảng, bổ sung vào Chiến lược và mục tiêu Chiến lược; cụ thể hóa trong Quy hoạch không gian biển chúng ta đang xây dựng, tạo chuyển động cho các ngành cùng thực hiện.
Lan Anh
