Theo văn bản kiến nghị của VEA: Trong những năm qua, với các cơ chế khuyến khích phát triển của Chính phủ, đặc biệt là Quyết định 18/2008/QĐ-BCT ngày 18/7/2008, Thông tư số 32/2014/TT-BCT ngày 9/10/2014, Thông tư số 29/2019/TT-BCT ngày 15/11/2019 của Bộ Công Thương về việc ban hành Quy định về biểu giá chi phí tránh được và Hợp đồng mua bán điện mẫu áp dụng cho các nhà máy thủy điện nhỏ sử dụng năng lượng tái tạo đã khuyến khích các nhà đầu tư tích cực tham gia đầu tư các nhà máy thủy điện nhỏ theo chủ trương của Chính phủ về xã hội hoá đầu tư nguồn điện.
Đến nay, tổng công suất đã hòa lưới phát điện của các nhà máy thủy điện nhỏ là khoảng 4.698 MW, đóng góp trung bình hàng năm khoảng 17 tỷ kWh điện cho hệ thống điện quốc gia (chiếm khoảng 8% sản lượng điện toàn hệ thống năm 2021).
Thủy điện nhỏ đã góp một phần quan trọng trong việc phủ đỉnh các giờ cao điểm của hệ thống điện Việt Nam. Các nhà máy thủy điện là nguồn năng lượng tái tạo, xanh, sạch, vận hành linh hoạt, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng và giảm giá thành điện, với giá mua điện rẻ hơn so với các nguồn điện khác (điện gió, mặt trời, nhiệt điện).
Bên cạnh đó, các nhà máy thủy điện nhỏ đã góp phần phát triển kinh tế, tạo việc làm, đảm bảo an sinh xã hội, phòng chống lũ, đóng góp thu ngân sách Nhà nước, tạo điều kiện tốt cho phát triển kinh tế của các tỉnh miền núi.
Trong 13 năm qua, kể từ khi áp dụng Biểu giá chi phí tránh được (từ năm 2009 đến hết năm 2022): Chỉ số CPI đã tăng 99,9% dẫn đến suất đầu tư cho thuỷ điện nhỏ tăng cao, giá bán điện thương phẩm bình quân của EVN cũng tăng tới 98,5% (từ 948,5 đồng lên 1882,73 đồng), trong khi giá mua điện bình quân của EVN đối với các nhà máy thủy điện nhỏ chỉ tăng 37% (từ 810 đồng lên 1.110 đồng).
Theo kết quả tính toán của EVN dựa theo Biểu giá chi phí tránh được quy định tại Thông tư 32/2014/TT-BCT, giá mua điện của các thuỷ điện nhỏ trong các năm đều tăng. Cụ thể là năm 2021 tăng 13,6% so với năm 2020, năm 2022 tăng 23,6% so với năm 2021, năm 2023 với mức tăng hơn 40% so với năm 2022. Nhưng trên thực tế, Biểu giá chi phí tránh được áp dụng cho các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ hàng năm không tăng mà còn giảm (năm 2020 giảm so với năm 2019), các năm 2021, 2022 giữ nguyên giá so với năm 2020. Nhất là trong bối cảnh giá nhiên liệu (than, khí) tăng cao đột biến, các khoản chi phí sản xuất, chi phí tài chính (lãi suất ngân hàng, đồng USD trượt giá) tăng đáng kể.
Việc không tăng giá điện đang gây ra nhiều khó khăn cho hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp thủy điện vừa và nhỏ trong việc trả nợ ngân hàng, tính thời gian hoàn vốn, suất đầu tư, cũng như chưa đảm bảo tính công bằng, bảo đảm quyền, lợi ích của các nhà đầu tư thủy điện vừa và nhỏ.
Do đó, VEA kiến nghị Chính phủ, Bộ Công Thương, Cục Điều tiết Điện lực và EVN xem xét, chấp thuận việc tăng giá mua bán điện đối với các nhà máy thủy điện vừa và nhỏ theo đúng quy định về Biểu giá chi phí tránh được (tại Thông tư 32/2014/TT-BCT ngày 9/10/2014, Thông tư số 29/2019/TT-BCT ngày 15/11/2019 của Bộ Công Thương), nhằm đảm bảo ổn định, nhất quán trong áp dụng pháp luật và chính sách đầu tư của Nhà nước đã được ban hành./.
BBT TẠP CHÍ NĂNG LƯỢNG VIỆT NAM
