Vì sao niken là một trong nhiều tài nguyên đang được săn đón hàng đầu trên thế giới?

Lọt danh sách 50 khoáng chất quan trọng

Là kim loại có tính chất đặc biệt nên niken hiếm khi được sử dụng ở dạng tinh khiết mà chủ yếu được sử dụng như một thành phần hợp kim: hợp kim chống ăn mòn, hợp kim từ, hợp kim chịu nhiệt, hợp kim có tính chất đặc biệt.

Ngoài ra, các hợp kim niken cũng được sử dụng trong nhiều môi trường nhiệt độ cao, như trong máy bay và tuabin phát điện… Khoảng 70% lượng niken được dùng để sản xuất thép không gỉ, 17% được dùng để làm “siêu hợp kim” và 7% được dùng trong công nghiệp mạ, còn lại được ứng dụng trong các lĩnh vực khác, như: Pin sạc, chất xúc tác và các hóa chất khác, đúc tiền, sản phẩm đúc và đồng bảng kim loại.

Vừa qua, Cơ quan Khảo sát địa chất Hoa Kỳ (USGS) đã thêm niken vào danh sách đề xuất về "50 khoáng chất quan trọng" - được xác định dựa trên yếu tố là những khoáng chất thiết yếu đối với kinh tế hoặc an ninh quốc gia và có chuỗi cung ứng dễ bị gián đoạn - trong khi 4 loại khoáng sản khác như kali, đã bị loại khỏi danh sách năm 2021.

Theo thống kê, hiện Trung Quốc đang chiếm hơn một nửa lượng tiêu thụ niken của thế giới và dự báo ​​sẽ tiếp tục tăng do hoạt động sản xuất thép không gỉ và sản xuất pin ngày càng tăng. Tuy nhiên, trong ngắn hạn, có những thách thức được đặt ra bởi tác động của đợt bùng phát dịch Covid-19 và lệnh cấm xuất khẩu của Indonesia.

Được biết, sản xuất thép niken của Trung Quốc phụ thuộc rất nhiều vào nhập khẩu quặng niken của Indonesia, nên sẽ bị ảnh hưởng bởi các hạn chế xuất khẩu quặng của Indonesia. Cụ thể, từ tháng 1/2020, Chính phủ Indonesia đã quyết định khôi phục lệnh cấm xuất khẩu quặng niken, nhằm giữ lại nguồn quặng cho ngành công nghiệp chế biến niken trong nước.

Do đó, việc nhập khẩu quặng niken của Trung Quốc có thể được thay thế bằng nhập khẩu quặng từ Philippines, hàng tồn kho hoặc loại niken đã qua chế biến.

Theo cơ quan Khảo sát Địa chất Hoa Kỳ, trữ lượng niken trên toàn thế giới hiện nay ước tính vào khoảng 89 triệu tấn, trong đó 3 nước có trữ lượng lớn nhất là: Indonesia, Australia, Brazil.

Trong đó, Indonesia là quốc gia có trữ lượng niken lớn nhất với 21 triệu tấn, chiếm 23,60%, tiếp theo là Australia với 20 triệu tấn chiếm 22,47% và Brazil với 11 triệu tấn chiếm 12,36% tổng trữ lượng toàn thế giới.

Sản lượng niken khai thác trên thế giới năm 2019 ước tính khoảng 2,7 triệu tấn chủ yếu từ các quốc gia như: Indonesia: 800 nghìn tấn, Philippin: 420 nghìn tấn, Nga: 270 nghìn tấn, New Caledonia: 220 nghìn tấn, Canada: 210 nghìn tấn, Australia: 210 nghìn tấn, Trung Quốc: 110 nghìn tấn.

Sản lượng khai thác niken tăng nhanh trong ba năm liên tiếp gần đây, trong đó năm 2019 đã tăng 7,3% đạt 2,7 triệu tấn. Sản lượng khai thác của Indonesia đã tiếp tục đà tăng trưởng, với sản lượng năm 2019 tăng 40% so với năm 2018, ước tính đạt 854.000 tấn, do các dự án mới và cơn sốt xuất khẩu trước khi Chính phủ Indonesia ban hành lệnh cấm xuất khẩu quặng niken.

Nguyên liệu cần thiết cho ngành sản xuất pin điện

Trong bối cảnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nhất là trong chuỗi cung ứng toàn cầu hiện nay, niken là một trong nhiều tài nguyên đang được săn đón hàng đầu trên thế giới, đặc biệt là khi tài nguyên này được sử dụng nhiều trong ngành công nghệ tương lai như pin xe điện (EV).

Dù có đến khoảng 70% lượng niken được dùng để sản xuất thép không gỉ, tuy nhiên, xu hướng phát triển công nghiệp xe điện (EV) ngày càng mạnh khiến nhu cầu dùng niken sản xuất pin tăng đột biến, gây sự sự thay đổi địa chấn trên thị trường niken thế giới.

Giới chuyên gia đánh giá rằng, cuộc cách mạng xe điện làm tăng nhu cầu tiêu thụ niken, thúc đẩy nguồn niken tự nhiên và khai thác hiệu quả sẽ đóng góp đáng kể cho kinh tế Việt Nam.

Trao đổi với Báo Chính phủ, PGS.TS Ngô Xuân Thành (Đại học Mỏ - Địa chất) cho biết, trên thế giới, khoảng 70% lượng niken được dùng để sản xuất thép không gỉ, 17% được dùng để làm "siêu hợp kim" và 7% được dùng trong công nghiệp mạ, còn lại được ứng dụng trong các lĩnh vực khác, như pin sạc, chất xúc tác và các hóa chất khác.

Đồng thời, với dự báo về việc sử dụng xe điện gia tăng, các kim loại để sản xuất pin điện sẽ ngày càng được quan tâm, trong đó có niken, với trữ lượng trên thế giới hiện vào khoảng 89 triệu tấn.

"Trong những năm gần đây, kinh tế xã hội trong nước và thế giới phát triển, đi cùng đó là nhu cầu về nguyên liệu kim loại, pin điện được sử dụng rộng rãi. Tỉ lệ kim loại niken được sử dụng trong sản xuất pin hiện chiếm khoảng 4% tổng sản lượng niken thế giới", PGS. TS Ngô Xuân Thành nói.

Theo chuyên gia, dự báo trong giai đoạn sắp tới, do lượng niken sử dụng để sản xuất pin xe điện tăng lên và quy mô sản xuất pin được mở rộng, nhu cầu sản lượng niken sẽ tăng lên đáng kể. Điều này đồng nghĩa với việc, thế giới có thể bước vào cơn khát niken nếu như chuỗi cung ứng toàn cầu bị ảnh hưởng hay gián đoạn do các biến động địa chính trị hay xung đột.

Cũng theo ông Ngô Xuân Thành, trong bối cảnh diễn biến ngành công nghiệp sản xuất thép không gỉ đang tăng trưởng mạnh mẽ, tiêu thụ niken dự kiến sẽ tiếp tục tăng trong giai đoạn sắp tới. Cụ thể, mức tiêu thụ sẽ từ 2,4 triệu tấn vào năm 2019 lên 2,8 triệu tấn vào năm 2025 và tốc độ tăng trưởng tiêu thụ khoảng 2,2% một năm.

Trên thế giới hiện nay, nhu cầu sử dụng niken rất lớn ở Trung Quốc theo giới chuyên gia sẽ làm ảnh hưởng đến tăng trưởng tiêu thụ kim loại này trong giai đoạn sắp tới.

Đồng thời, Trung Quốc hiện đang chiếm hơn một nửa lượng tiêu thụ niken của thế giới và dự báo ​​sẽ tiếp tục tăng do hoạt động sản xuất thép không gỉ và sản xuất pin ngày càng tăng cho xu hướng xe điện phổ biến.

Trong khi đó, ở khu vực Đông Nam Á, Indonesia - nước khai thác quặng niken lớn nhất thế giới cũng đã bắt đầu phải tính toán lại phương cách bảo toàn thứ kim loại quan trọng này cho mình.

Lan Anh (T/h)

Nguồn: Kinh tế Môi trường