Sáng 4/6, tại Nhà Quốc hội, dưới sự chủ trì và điều hành của Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn, Quốc hội khóa XV tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp 7.
Mở đầu phiên chất vấn là nhóm vấn đề thứ nhất thuộc lĩnh vực tài nguyên và môi trường do Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh là người trả lời chính. Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà, Bộ trưởng các Bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Xây dựng, Giao thông vận tải cùng tham gia trả lời chất vấn, giải trình về những vấn đề có liên quan.
Tại phiên chất vấn, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết giải pháp và kế hoạch của Bộ Tài nguyên và Môi trường trong việc hồi sinh các dòng sông chết do ô nhiễm trầm trọng trong thời gian tới, trong đó có hệ thống thuỷ lợi Bắc Hưng Hải?
Đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga - Đoàn ĐBQH tỉnh Hải Dương.
Trả lời nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho hay Luật Tài nguyên nước đặt ra yêu cầu phục hồi dòng sông chết. Trong đó, sông Bắc Hưng Hải, sông Nhuệ, sông Đáy, sông Cầu… đang ô nhiễm nặng, không có dòng chảy. Vừa qua, các địa phương và bộ đã tích cực song vẫn chưa cải tạo được bao nhiêu, do các khu công nghiệp xả thải trực tiếp ra các dòng sông. Đặc biệt là cụm công nghiệp và làng nghề cũng chưa xử lý được bao nhiêu.
Thêm nữa là các đô thị như Hà Nội xả thải ra Bắc Hưng Hải mỗi ngày 260.000 m3; xả thải vào sông Nhuệ là 66% nước sinh hoạt chưa xử lý… Hiện Hà Nội đã làm nhà máy xử lý với 180.000 m3. Cùng đó cần khơi thông dòng chảy, tạo sự lưu thông như tại Bắc Hưng Hải, song chưa có giải pháp căn cơ. Tiến tới thành lập ủy ban quản lý lưu vực sông, nâng cao trách nhiệm các bộ, các tỉnh.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh.
Về vấn đề này, trong báo cáo gửi tới đại biểu, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho rằng, đã đến lúc phải xem đây là một trong những vấn đề cần được ưu tiên triển khai trong những năm tới nhằm khôi phục nguồn nước, tạo dòng chảy, cải tạo cảnh quan môi trường sinh thái và các giá trị của nguồn nước đã mất đi do quá trình phát triển kinh tế, đô thị hóa, các hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp gia tăng.
"Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ xây dựng trình Thủ tướng kế hoạch, chương trình, đề án phục hồi nguồn nước bị suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm. Ưu tiên phục hồi các "dòng sông chết" nhằm khôi phục nguồn nước, tạo dòng chảy, cải tạo cảnh quan môi trường sinh thái, trong đó kèm theo chương trình, đề án, dự án ưu tiên làm "sống lại" các dòng sông", Bộ trưởng Đặng Quốc Khánh nêu rõ.
Bộ Tài nguyên và Môi trường kiến nghị Quốc hội xem xét bảo đảm mức chi cho bảo vệ môi trường không dưới 1% tổng chi ngân sách Nhà nước và tăng dần tỷ lệ này theo tốc độ tăng trưởng của nền kinh tế.
Đồng thời, kiến nghị Chính phủ xem xét, xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia để đầu tư nguồn lực cho các tỉnh, thành phố xây dựng hệ thống thu gom, xử lý nước thải đô thị, khu dân cư tập trung, trước mắt tập trung cho giai đoạn 2025 - 2030.
Đề cập đến những tồn tại, hạn chế về tình hình thực hiện an ninh nguồn nước thời gian qua, ông Đặng Quốc Khánh cho hay, nguồn nước của Việt Nam chủ yếu phụ thuộc vào nước ngoài và phân bố không đều theo không gian và thời gian.
Cụ thể, tổng lượng nước từ nước ngoài chảy vào Việt Nam khoảng 504,4 tỷ m3, chiếm 60% tổng lượng dòng chảy trung bình nhiều năm; mùa cạn kéo dài 7 - 9 tháng chỉ chiếm khoảng 28%.
Bên cạnh đó, nguồn nước phân bố không đều theo không gian và thời gian; rừng đầu nguồn bị suy giảm, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn sinh thủy trên các lưu vực sông; biến đổi khí hậu đã tác động mạnh mẽ đến tài nguyên nước.
Bộ trưởng Tài nguyên và Môi trường đánh giá, áp lực phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu nước tăng nhanh chóng: bình quân trong vòng 50 năm qua, nhu cầu nước đã tăng gấp 3 lần do sự gia tăng dân số, phát triển nông nghiệp, công nghiệp, đô thị hóa; dự báo đến năm 2030 nhu cầu sử dụng nước cho các ngành khoảng 122,47 tỉ m3/năm; đến năm 2050 khoảng 131,7 tỉ m3/năm.
Bộ TNMT đánh giá, ô nhiễm nguồn nước gia tăng. Cùng với sự phát triển kinh tế, quá trình đô thị hóa nhanh, các hoạt động sản xuất công nghiệp, nông nghiệp gia tăng kéo theo các hoạt động xả nước thải, nhất là nước thải chưa được xử lý đạt tiêu chuẩn, quy chuẩn xả vào nguồn nước, đã và đang tác động và gây sức ép ngày càng lớn, nghiêm trọng đến cả số lượng và chất lượng nguồn nước các sông, suối và các tầng chứa nước (lưu vực sông Nhuệ - Đáy, Cầu và hệ thống thủy lợi Bắc Hưng Hải,…).
Tùy theo khu vực, vùng miền, tỉ lệ nước thải phát sinh từ các nguồn là khác nhau, song lượng nước thải sinh hoạt đô thị, nông thôn, làng nghề và nước thải công nghiệp vẫn chiếm tỉ lệ lớn nhất trong cơ cấu nước thải phát sinh. Trên cả nước hiện có 82 nhà máy/trạm xử lý nước thải sinh hoạt tập trung với tổng công suất thiết kế là 1.466.000 m3/ngày đêm.
Tỉ lệ nước thải sinh hoạt được thu gom xử lý đạt khoảng 17%; có 274/297 khu công nghiệp có công trình xử lý nước thải tập trung (đạt tỉ lệ 92,3%); 214/706 cụm công nghiệp có hệ thống xử lý nước thải đi vào hoạt động (đạt tỉ lệ 30,3%). Đối với các khu công nghiệp còn lại, các doanh nghiệp, cơ sở sản xuất trong khu công nghiệp đã tự đầu tư hệ thống xử lý nước thải đạt quy chuẩn Việt Nam trước khi xả ra môi trường.
Bên cạnh đó, suy giảm, cạn kiệt dòng chảy ở nhiều dòng sông, đoạn sông (hạ lưu các sông chính như sông Hồng, sông Vu Gia - Thu Bồn, sông Ba,...; ở hạ lưu hàng trăm các hồ chứa thủy điện, thủy lợi).
"Theo đánh giá của các Tổ chức quốc tế, mức đảm bảo an ninh nguồn nước quốc gia của Việt Nam hiện nay chỉ đạt mức 2/5 (trong khi đó ở Indonesia đạt mức 3/5, Hàn Quốc và Úc đạt 4/5 là mức cao nhất thế giới năm 2020)", tư lệnh ngành Tài nguyên và Môi trường thông tin.
