Lãi dự thu là khoản lãi ngân hàng dự kiến thu được trong tương lai từ các tài sản sinh lãi (bao gồm cho vay khách hàng), ngân hàng chưa thu được tiền thật từ khoản này, tuy nhiên khoản này vẫn được ghi nhận vào báo cáo thu nhập của ngân hàng và từ đó tạo ra lợi nhuận.
Dựa trên nguyên tắc thận trong thì ngân hàng chỉ tính lãi dự thu cho nợ nhóm 1. Bởi các khoản nợ khi bắt đầu chuyển sang nhóm 2 trở đi sẽ xuất hiện rủi ro về khả năng thu hồi. Do đó, ngân hàng phải ngưng dự thu lãi nếu nợ đó quá hạn 10 ngày hay bắt đầu chuyển sang nợ nhóm 2.
Về lý thuyết, chi phí diễn ra ở kỳ kế toán nào thì phải hạch toán vào kỳ kế toán đó nên bản chất việc có các khoản lãi dự thu và dự chi đều không sai. Tuy nhiên, vấn đề ở đây là một số ngân hàng đang quá lạc quan ghi nhận các khoản lãi dự thu với con số không hề nhỏ. Điều này dẫn đến nhiều tác động xấu khi không thể thu về các khoản lãi dự thu.
Một số ngân hàng đang quá lạc quan ghi nhận các khoản lãi dự thu với con số không hề nhỏ. Điều này dẫn đến nhiều tác động xấu khi không thể thu về các khoản lãi dự thu
Trong hệ thống ngân hàng, SCB và Sacombank là hai ngân hàng có lãi dự thu lớn nhất nhì hệ thống từ nhiều năm nay. Cả Sacombank và SCB đều là ngân hàng đang trong quá trình tái cơ cấu càng được quan tâm hơn về biến động của khoản lãi dự thu. Tuy nhiên, theo báo cáo tài chính hợp nhất bán niên 2021 đã soát xét, tại thời điểm 30/6/2021 lãi dự thu tại SCB và Sacombank đang có tín hiệu tích cực.
Đầu tiên, SCB là ngân hàng có lãi dự thu cao nhất hệ thống ngân hàng, tuy nhiên đầu năm con số này là 72.317 tỉ đồng. Cuối quý II/2021 con số này là 72.515 tỉ đồng, tăng 0,3%.
Lãi dự thu tại Sacombank giảm 19,7% so với đầu năm, còn 14.051 tỷ đồng nhưng con số này vẫn gấp hơn 7,3 lần lợi nhuận sau thuế 6 tháng 2021 (1.914 tỷ đồng).
Lãi dự thu giảm nhưng nợ đủ tiêu chuẩn (nợ nhóm 1) tại Sacombank tính đến 30/6/2021 vẫn tăng nhẹ 6% so với đầu năm, lên 354.605 tỷ đồng và nợ cần chú ý (nợ nhóm 2) cũng tăng 14%, lên hơn 894 tỷ đồng.
Tổng nợ xấu của Sacombank giảm 3% so với đầu năm, chỉ còn 5.609 tỷ đồng. Tuy nhiên, trong cơ cấu nợ có sự chuyển dịch từ nhóm nợ dưới tiêu chuẩn (nợ nhóm 3) tăng vọt 170% lên gần 748 tỷ đồng, còn nợ nghi ngờ giảm 55% về mức 431 tỷ đồng.
Bên cạnh SCB và Sacombank, BIDV ghi nhận lãi dự thu đi ngang, các khoản phải thu của nhà băng này hiện là 9.897 tỷ đồng; các khoản lãi, phí phải thu khác là 12.883 tỷ đồng.
Ở chiều ngược lại, với nhóm "ông lớn" ngân hàng quốc doanh, BIDV và Agribank đều đang ghi nhận số dư lãi dự thu rất cao (BIDV hơn 13.000 tỷ đồng và Agribank gần 12.000 tỷ đồng), gần gấp đôi so với hai ngân hàng còn lại là Vietcombank và VietinBank.
Cụ thể với VietinBank, ngân hàng này cũng có xu hướng tăng mạnh lãi dự thu khi các khoản phải thu tăng 35% lên 30.868 tỷ đồng; phí, lãi phải thu tăng 24% lên 9.694 tỷ đồng.
Tại Techcombank, trong khi nợ xấu tiếp tục giảm xuống thấp nhất hệ thống, chỉ ở mức 0,4% thì lãi dự thu tăng khá mạnh. Ở thời điểm 30/6/2021, các khoản phải thu của ngân hàng là 23.489 tỷ đồng, tăng 42% so với đầu năm, đồng thời các khoản lãi, phí phải thu khác tăng 11% lên 5.736 tỷ đồng.
Các khoản phải thu của VPBank cũng tăng khá mạnh trong nửa đầu năm, khi các khoản phải thu tăng từ 17.409 tỷ đồng lên 26.882 tỷ đồng, tương đương tăng 54%. Hay tại Vietcombank, các khoản phải thu 53% lên 10.176 tỷ đồng.
Tại VIB, các khoản phải thu của ngân hàng cuối tháng 6/2021 là 8.176 tỷ đồng, tăng gấp 4,5 lần so với hồi đầu năm. Các khoản lãi, phí phải thu khác ở mức 1.735 tỷ đồng, giảm nhẹ so với 1.798 tỷ đồng cuối năm 2020.
Nhiều ngân hàng khác như MB, TPBank, SeABank,…cũng có lãi dự thu, các khoản phải thu tăng 2 con số trong 6 tháng đầu năm.
Chứng khoán Yuanta Việt Nam cho rằng, một số ngân hàng có tỷ lệ lãi dự thu trên tổng tài sản tương đối cao, điều này có thể khiến lợi nhuận chưa được phản ánh chính xác. Đồng thời làm tăng rủi ro tiềm ẩn nếu các ngân hàng không thu được các khoản lãi dự thu này. Trong mọi trường hợp, lãi dự thu chưa thu được có thể làm giảm lợi nhuận.
Trong bối cảnh dịch bệnh hiện nay, NHNN vừa ban hành Thông tư 14 sửa đổi bổ sung Thông tư 01, cho phép các ngân hàng được cơ cấu lại thời hạn trả nợ đối với số dư nợ gốc và/hoặc lãi phát sinh trước ngày 1/8 từ hoạt động cho vay, cho thuê tài chính và phát sinh nghĩa vụ trả nợ trong khoảng thời gian từ 23/1/2020 đến 30/6/2022.
Quy định mới này cũng giảm thiểu các rủi ro có thể xảy ra đối với hệ thống ngân hàng, đồng thời tránh bớt tình trạng lãi ảo của các nhà băng.
