Loạt dự án “trễ hẹn”
Báo cáo của Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) về tình hình phát triển điện gió tại Việt Nam cho thấy, đến thời điểm hiện nay, EVN đã ký hợp đồng mua bán điện với 113 dự án điện gió với tổng công suất là 6.038MW.
Trong đó, có 12 dự án đã vận hành thương mại, với tổng công suất 582MW. Số dự án tiếp tục đi vào vận hành thương mại trước 31/10/2021 là 87, với tổng công suất 4.432MW. Số dự án không thể vận hành thương mại trước 31/12/2021 là 14 dự án, với tổng công suất 1.024MW.
Tuy nhiên, số liệu kể trên được đưa ra dựa trên các báo cáo của các nhà đầu tư. Trong đó, nhiều dự án điện gió hiện chưa giải tỏa xong mặt bằng nhưng vẫn khẳng định sẽ kịp tiến độ hưởng giá ưu đãi trước 31/10/2021.
Nhiều nhà máy điện gió 'trễ hẹn' vận hành thương mại. (Ảnh: PLO)
Riêng ở Quảng Trị, tổng công suất các nguồn điện đã được phê duyệt quy hoạch của Quảng Trị là 4.724 MW. Theo tính toán của Sở Công Thương Quảng Trị, trong số 25 dự án được cấp chủ trương đầu tư, dự kiến chỉ có khoảng 16 dự án kịp vận hành trước tháng 31/10/2021. Các dự án khác dù nhà đầu tư cam kết sẽ hoàn thành, nhưng thực sự là “rất khó”. Số lượng 16 dự án trên, theo Sở Công Thương, vẫn là “quá lạc quan”. Con số khả dĩ nhất được những chuyên gia trong ngành ước lượng từ thực tế thi công có thể vận hành để kịp hưởng giá ưu đãi là 8-10 dự án.
Hay tại các tỉnh ĐBSCL như: Sóc Trăng, Bạc Liêu, Cà Mau, Trà Vinh, Bến Tre... hàng loạt dự án điện gió đang gặp khó khăn do không thể vận chuyển vật tư, trang thiết bị đến chân công trình. Một số nhà thầu còn cho biết, do dịch Covid-19 nên tình trạng các chuyên gia nước ngoài vào Việt Nam phải cách ly theo quy định nên phần nào làm trễ tiến độ...
Vì thế, con số không kịp vận hành thương mại trước thời điểm hết giá FIT sẽ còn nhiều hơn dự báo.
Cần đưa ra quyết định rõ ràng
Trao đổi với Báo Giao Thông, đại diện Bộ Công thương cho biết, cuối năm 2020, Bộ có xin ý kiến các Bộ, ngành về đề xuất kéo dài thời gian áp dụng cơ chế giá cố định điện gió đến hết năm 2023 (với mức giá giảm so với Quyết định 39).
Tuy nhiên, gần đây có nhiều quy định pháp luật mới đã được ban hành và có hiệu lực như Luật Đầu tư 2020, Nghị định 31/2021 hướng dẫn thi hành Luật Đầu tư, Nghị định 25/2020 quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Đấu thầu về lựa chọn nhà đầu tư.
Với những quy định mới này, việc lựa chọn nhà đầu tư phát triển các dự án điện gió cơ bản sẽ được thực hiện thông qua đấu thầu (trừ một số trường hợp đặc biệt do pháp luật quy định).
“Vì vậy, việc kéo dài cơ chế giá FIT đã không còn phù hợp với các quy định của pháp luật”, đại diện Bộ Công thương khẳng định, đồng thời cho rằng, theo kinh nghiệm thế giới, khi thị trường đã phát triển đến quy mô nhất định, việc chuyển sang cơ chế đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư sẽ tốt hơn cho công tác quản lý và tăng độ minh bạch, cạnh tranh.
Nhiều chuyên gia trong ngành nhận định, cơ chế đấu thầu là xu hướng tất yếu. Tuy nhiên, thời điểm hiện tại, nếu áp dụng ngay sẽ khiến nhà đầu tư gặp không ít rủi ro và việc thu hút nguồn lực đầu tư vào lĩnh vực này gặp khó.
Theo bà Ngụy Thị Khanh, Giám đốc GreenID, Chủ tịch Liên minh Năng lượng bền vững Việt Nam (VSEA) , hiện tại vẫn chưa có thông tin chính thức từ phía Bộ Công thương.
“Sau cơ chế FIT sẽ là gì? Chính sách và lộ trình không rõ ràng, nhất quán sẽ có tác động tới thị trường và làm tăng rủi ro, nản lòng các nhà đầu tư tương lai đối với điện gió”, bà Khanh nói và cho rằng, mốc thời hạn của giá FIT trước đây được đưa ra trong bối cảnh không có dịch Covid-19. Nhưng Covid-19 đã xảy ra trong suốt gần 2 năm qua, gây ra những khó khăn cho doanh nghiệp.
Riêng đối với những dự án không kịp về “đích” trước ngày 1/11/2021, một chuyên gia cho biết, con số thiệt hại của nhà đầu tư là vô cùng lớn khi phải chờ quyết định chính thức được đưa ra.
“Mỗi dự án điện gió đầu tư hàng nghìn tỉ đồng, nếu vay vốn tới 80% thì tính riêng tiền lãi đã thiệt hại nhiều tỉ đồng. Chưa kể, phải trả lương cho bộ máy hàng trăm công nhân, rồi công tác bảo trì...”, vị chuyên gia nhận định.
Vì vậy, dù mức giá sau 31/10/2021 là bao nhiêu, có kéo dài thời gian áp dụng giá FIT hay không thì Chính phủ, Bộ Công Thương cũng cần sớm đưa ra quyết định chi tiết để nhà đầu tư chủ động tính toán được phương án đầu tư, tránh lặp lại “khoảng trống về giá” như đã từng xảy ra với điện mặt trời sau ngày 30/6/2019.
Không đánh đổi rừng làm dự án điện gióLiên quan đến vấn đề hàng loạt dự án điện gió, điện mặt trời đang lấy đi một phần lớn diện tích đất rừng ở Việt Nam hiện nay, GS Đặng Hùng Võ - nguyên Thứ trưởng Bộ TN&MT cho rằng, những rừng tự nhiên nghèo kiệt, không khôi phục được hệ sinh thái rừng thì nên dùng chuyển sang trồng cây lâu năm vì có giá trị xuất khẩu và gắn liền với cuộc sống của người dân chứ không nên dùng làm nơi sản xuất điện mặt trời, điện gió. Vì như vậy sẽ làm chết luôn cánh rừng đó. "Quan điểm của tôi là không dùng rừng để làm điện tái tạo, chỉ trừ trường hợp dự án thực sự cấp thiết, mang tầm quốc gia. Còn cụ thể thế nào là cấp thiết, dự án tầm quốc gia thì phải mang ra Quốc hội, Chính phủ để bàn, không thể để UBND các tỉnh tự quyết. Ngay cả với rừng nghèo kiệt không khôi phục hệ sinh thái rừng thì cũng nên trồng cây lâu năm không nên vì rừng nghèo kiệt mà chuyển sang làm phi nông nghiệp", ông Võ khẳng định. |
