Năm 2021 có thể xem là năm bản lề khi Việt Nam phải thực hiện nghĩa vụ bắt buộc giảm phát thải khí nhà kính theo Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC). Nhiệm vụ này càng được đặt vào trọng tâm hơn nữa trong các hành động, quyết sách của Thủ tướng Chính phủ trước cam kết đưa phát thải ròng về "0" tại Hội nghị COP26.
Ảnh minh hoạ
Ngay sau đó, Ban Chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu đã được thành lập. Tại cuộc họp Ban Chỉ đạo lần đầu tiên vào đầu năm 2022, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính, Trưởng Ban Chỉ đạo, đã khẳng định việc thực hiện các cam kết tại COP26 là xu thế tất yếu, không thể đảo ngược. Việc triển khai thực hiện kịp thời các cam kết này sẽ mang lại lợi ích lớn và lâu dài, và chúng ta cần tận dụng cơ hội này để tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng carbon thấp.
Tại phiên họp lần thứ 3 của Ban chỉ đạo quốc gia triển khai thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị COP26, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Tài chính chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường khẩn trương trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam theo quy định Luật Bảo vệ môi trường năm 2020, đề xuất các loại thuế, khuyến khích sử dụng năng lượng sạch, xanh.
Từ những giai đoạn trước, phát triển thị trường carbon trong nước đã được coi là nhiệm vụ trọng tâm, ưu tiên theo nội dung Nghị quyết số 24-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương năm 2013, Kế hoạch thực hiện Thỏa thuận Paris được Thủ tướng Chính phủ ban hành năm 2016, đồng thời được đưa vào Luật Bảo vệ môi trường (sửa đổi) và được Quốc hội khóa XIV thông qua. Tiếp đó, Phó thủ tướng Chính phủ Lê Văn Thành đã có ý kiến về việc phê duyệt Đề án phát triển thị trường carbon Việt nam. Khi Đề án chính thức được phê duyệt sẽ là cơ sở vững chắc để cụ thể hóa các bước đi tiếp theo, cách tiếp cận và huy động nguồn lực, đảm bảo một lộ trình phù hợp, minh bạch cho việc giảm phát thải cho từng lĩnh vực.
Cũng trong lộ trình này, đầu năm 2022, Chính phủ đã ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính theo Quyết định số 01/2022/QĐ-TTg. Các lĩnh vực phải kiểm kê bao gồm: năng lượng và các quá trình công nghiệp (1662 cơ sở), giao thông vận tải (70 cơ sở), xây dựng (104 cơ sở) và chất thải (76 cơ sở). Đây là cơ sở quan trọng trong việc hoàn thiện hành lang pháp lý của hệ thống giám sát phát thải khí nhà kính và MRV (đo đạc, báo cáo, thẩm định) cấp quốc gia, ngành, tiểu ngành, cơ sở sản xuất một cách minh bạch, chính xác theo tiêu chuẩn quốc tế; xác định lộ trình phù hợp cho từng ngành và tiểu ngành. Qua đó có thể thấy quyết tâm của Chính phủ trong việc thực hiện mục tiêu giảm phát thải carbon, ứng phó biến đổi khí hậu, hài hòa giữa phát triển kinh tế và môi trường.
Để đạt được mục tiêu giảm phát thải, tín chỉ carbon được đánh giá là một công cụ hiệu quả để tạo nguồn thu tài chính, đồng thời tăng cơ hội tiếp cận công nghệ carbon thấp. Hiện trên thế giới có hơn 81 quốc gia và vùng lãnh thổ áp dụng hoặc lên kế hoạch áp dụng công cụ này. Trên phạm vi toàn cầu, tổng lượng khí CO2 được kiểm soát ước tính tương đương 12 tỷ tấn. Thị trường mua bán tín chỉ carbon tính riêng năm 2019 lên đến 45 tỷ USD. Đây là hướng đi tiềm năng cho các nước đang phát triển như Việt Nam.
Trên cơ sở đó, giữa năm 2021, Chính phủ đã đồng ý cho tỉnh Quảng Nam triển khai Đề án thí điểm kinh doanh tín chỉ carbon rừng từ giảm phát thải khí nhà kính thông qua chống mất rừng, suy thoái rừng; quản lý bền vững tài nguyên rừng; bảo tổn, nâng cao trữ lượng carbon rừng (REDD+).
Bên cạnh đó, việc triển khai Đề án đem lại cơ hội duy trì và gia tăng diện tích che phủ rừng bền vững khi thu nhập người trồng rừng tăng lên ít nhất 2 lần so với hiện tại, đồng thời tạo việc làm ổn định thông qua quản lý và bảo vệ rừng. Các chuyên gia nhận định việc gia tăng thu nhập chắc chắn là cơ sở bền vững hơn để người dân gắn bó với rừng, bỏ thói quen xâm phạm rừng và tích cực tham gia vào công tác giữ gìn, bảo vệ hệ sinh thái rừng.
Để hình thành và phát triển thị trường carbon trong nước, Việt Nam cần xây dựng, ban hành hệ thống kiểm kê khí nhà kính, hệ thống giám sát phát thải khí nhà kính và hệ thống MRV (đo đạc, báo cáo, thẩm định) cấp quốc gia/ngành/tiểu ngành/cơ sở sản xuất một cách minh bạch, chính xác theo tiêu chuẩn quốc tế; xác định lộ trình giảm phát thải khí nhà kính cho từng ngành/tiểu ngành…
Khi áp dụng dụng các công cụ định giá carbon như thuế carbon, hệ thống giao dịch phát thải, cơ chế tạo tín chỉ cần phải đánh giá, phân tích đầy đủ tác động cũng như cơ hội đối với kinh tế - xã hội và môi trường. Từ đó, lựa chọn công cụ định giá carbon phù hợp với điều kiện cụ thể của Việt Nam.
Tạ Nhị
