Theo thống kê, cả nước hiện có 85 dự án, nhà máy/ phần nhà máy điện gió, điện mặt trời chuyển tiếp, trong đó có 77 nhà máy/phần nhà máy điện gió, tổng công suất 4.185,4 MW, 8 nhà máy/phần nhà máy điện mặt trời tổng công suất 506,66 MW.
Ảnh minh họa.
Tính đến thời điểm ngày 10/5/2023, đã có 31/85 dự nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp với tổng công suất chưa vận hành thương mại (COD) là 1.956,8 MW, chiếm tỷ lệ 37%) đã nộp hồ sơ.
Cụ thể, có 15 dự án hoàn thiện hồ sơ và đang tiến hành thỏa thuận giá điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Ngoài ra, có 11 dự án chưa gửi đầy đủ hồ sơ và cần làm rõ một số vấn đề liên quan đến pháp lý của dự án (tổng mức đầu tư dự án, hồ sơ tài chính, các văn bản của các cơ quan có thẩm quyền liên quan đến tiến độ dự án, đất đai, thỏa thuận đấu nối, quy hoạch); 5 dự án mới gửi hồ sơ, hiện đang được EVN rà soát.
Cùng với đó, 16 nhà đầu tư đã đề xuất về việc áp dụng mức giá tạm trong thời gian đàm phán, cụ thể: Có 10 nhà máy điện với tổng công suất chưa COD là 468,75 MW, chiếm tỷ lệ 10% đề nghị giá tạm tính bằng giá 50% giá trần của khung giá và không thực hiện hồi tố cho giai đoạn tạm đến khi giá điện chính thức được hai bên ký kết thực hiện; có 2 nhà máy điện tổng công suất chưa COD là 104,2 MW, chiếm tỷ lệ 2,2% đề nghị mức giá tạm tính bằng 90% giá trần của khung giá và không thực hiện hồi tố cho giai đoạn tạm đến khi giá điện chính thức được hai bên ký kết và thực hiện
Cùng với đó, 4 nhà máy điện với tổng công suất chưa COD là 410,5 MW, chiếm tỷ lệ 8,7% đề nghị giá tạm tính theo 02 phương án: (i) Giá tạm tính bằng giá 50% giá trần của khung giá và đề nghị thực hiện hồi tố sau khi có giá điện chính thức; (ii) Giá tạm tính bằng 90% giá trần của khung giá và không thực hiện hồi tố cho giai đoạn tạm.
Tính đến thời điểm hiện tại, mới chỉ có 6 nhà máy điện với tổng công suất chưa COD là 357,5 MW (chiếm tỷ lệ 7,6%) đã họp và thống nhất mức giá điện tạm thời với EVN bao gồm: Nhà máy điện gió Nam Bình 1, Nhà máy điện gió Viên An, Nhà máy điện gió gió Hưng Hải Gia Lai, Nhà máy điện gió mặt trời Phù Mỹ 1, Nhà máy điện mặt trời Phù Mỹ 3 và Nhà máy điện gió Hanbaram. Đặc biệt, ngày 10/5/2023, EVN đã phê duyệt giá tạm thời cho Nhà máy điện gió Nam Bình 1, Viên An.
Căn cứ theo hồ sơ nhà đầu tư gửi, Bộ Công Thương (Cục Điều tiết điện lực) đã cấp phép 12/77 nhà máy điện gió chuyển tiếp và 01/8 nhà máy điện mặt trời chuyển tiếp. Đối với 06 nhà máy điện đã thống nhất giá tạm thời thì mới có 03 Nhà máy điện điện gió Nam Bình 1, Hưng Hải Gia Lai, Habaram đã được cấp giấy phép hoạt động điện lực.
Theo quy định của Luật Điện lực, dự án điện chỉ được đưa vào khai thác khi đã được cấp giấy phép hoạt động điện lực. Tuy nhiên như đã nêu trên chỉ có 13/85 nhà máy điện chiếm khoảng 15% đã được cấp giấy phép hoạt động điện lực.
Bên cạnh đó, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng đã có văn bản góp ý về cơ chế giá điện đối với các dự án điện sản xuất từ rác thải và sinh khối.
Đối với kiến nghị của Bộ Công thương về việc giao EVN đàm phán giá điện, hợp đồng mua bán điện với chủ đầu tư trong khung giá phát điện do Bộ này ban hành, EVN cho rằng, phương án này không khả thi, giống như việc đàm phán giá điện của các dự án nhà máy điện gió, mặt trời chuyển tiếp.
Lý do EVN đưa ra là, cơ chế trên rất tốn kém về nguồn lực, thời gian và không đảm bảo tính hiệu quả và tính minh bạch cần thiết, do số lượng dự án lớn nhưng quy mô công suất thường nhỏ (vài MW).
Dẫn thực tiễn, EVN nêu: Cục điều tiết Điện lực giao EVN đàm phán “hợp phần phát điện của nhà máy phân loại và xử lý rác thải, sản xuất biogas và phân bón hữu cơ” do Công ty TNHH phát triển dự án Việt Nam làm chủ đầu tư... nhưng cho đến nay, sau gần 2 năm hai bên thậm chí chưa thống nhất được giá tạm.
Từ kinh nghiệm quốc tế, EVN còn khẳng định "các nước đều chuyển sang cơ chế đấu thầu sau khi kết thúc giai đoạn giá ưu đãi (FIT), không thấy có nước nào thay thế cơ chế giá FIT bằng cơ chế đàm phán song phương".
Trong khi đó, theo lộ trình phát triển thị trường tại Quyết định số 63 (ngày 30/12/2013) của Thủ tướng Chính phủ, thị trường điện bán lẻ phải được thí điểm từ năm 2021-2023 và sau năm 2023 phải thực hiện thị trường bán lẻ cạnh tranh hoàn chỉnh.
Do đó, EVN lo ngại, việc đàm phán sẽ không đảm bảo các tiêu chí về tính hiệu quả và minh bạch khi Bộ Công thương không có hướng dẫn cụ thể.
Từ các phân tích trên, EVN đề xuất cơ chế cho phép các chủ đầu tư được lựa chọn, bao gồm: Trực tiếp tham gia thị trường điện hoặc lựa chọn chủ đầu tư theo tiêu chí giá chào thấp nhất nằm trong khung giá do Bộ Công thương phê duyệt.
"Cả hai cơ chế này đều phù hợp với Luật Điện lực và cũng là quan điểm nhất quán của EVN", EVN nhấn mạnh.
