Ảnh minh họa
Vẫn vướng về giá
Theo thống kê, hiện cả nước có 84 dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp với tổng công suất hơn 4.676MW bị chậm tiến độ vận hành thương mại so với kế hoạch. Trong số này, 34 dự án chuyển tiếp (28 dự án điện gió, 6 dự án điện mặt trời), có tổng công suất gần 2.091MW, đã hoàn thành nhưng chưa được huy động phát điện, gây thiệt hại lớn cho nhà đầu tư và lãng phí tài nguyên. Chỉ tính riêng 34 dự án chuyển tiếp này ước tính tổng vốn đã đầu tư lên đến gần 85.000 tỷ đồng, trong đó khoảng 58.000 tỷ đồng là vốn vay ngân hàng.
Đầu năm 2023, Bộ Công Thương ban hành khung giá phát điện mới cho các dự án chuyển tiếp này. Theo đó, giá trần dự án điện mặt trời chuyển tiếp là 1.185-1.508 đồng một kWh và điện gió 1.587-1.816 đồng một kWh, tuỳ loại hình. Mức giá trần này thấp hơn 20-30% so với giá FIT ưu đãi 20 năm từng được đưa ra trước đây.
Theo các nhà đầu tư, họ đã phải chờ hơn hai năm để có cơ chế giá phát điện mới, làm cơ sở để thoả thuận giá bán điện với Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN). Với khung giá này, giá bán điện thực tế của các dự án chuyển tiếp sau đàm phán sẽ thấp hơn hoặc bằng mức trần tại khung giá.
Doanh nghiệp cũng quan ngại những bất cập về pháp lý, hiệu quả tài chính thấp khiến họ lâm vào tình trạng thua lỗ, phá sản. Theo tính toán, tổng vốn đầu tư của 34 dự án đã hoàn thành đầu tư xây dựng gần 85.000 tỷ đồng, trong đó 58.000 tỷ là vốn vay ngân hàng. Số tiền này sẽ không thể thu hồi, thậm chí, doanh nghiệp vỡ phương án tài chính với khung giá phát điện mới này.
Về lâu dài, theo các doanh nghiệp, cơ chế giá không hiệu quả sẽ dẫn tới dừng hoặc chậm đầu tư các dự án, khó đảm bảo cam kết chuyển dịch năng lượng.
Tại văn bản kiến nghị Thủ tướng, cộng đồng nhà đầu tư cũng phân tích điểm chưa hợp lý tại khung giá này. Đầu tiên là phương pháp tính khung giá chưa phù hợp khi sử dụng tổng mức đầu tư của dự án không gồm 10% chi phí dự phòng.
Nhà chức trách khi lập phương án tính đã dẫn sản lượng giao nhận bình quân của các nhà máy điện gió nhưng không tính tới tình hình cắt giảm và bỏ dự án có kết quả tính toán giá điện cao hơn giá FIT trước đây. Hệ quả, khung giá phát điện đưa ra không đảm bảo nguyên tắc tỷ suất lợi nhuận sau thuế (IRR) 12% cho nhà đầu tư.
Trước lo ngại thua lỗ, phá sản, 36 doanh nghiệp năng lượng tái tạo kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Bộ Công Thương nghiên cứu và tính toán để đưa ra khung giá phát điện mới trên cơ sở thuê đơn vị tư vấn độc lập tính khung giá và tham vấn với Hội đồng Tư vấn, Bộ Tài chính để đảm bảo khách quan, minh bạch.
Họ cũng kiến nghị được huy động công suất của các dự án đã hoàn tất xây dựng trong thời gian chờ sửa khung giá phát điện; cũng như chuyển đổi tiền mua điện sang USD và được điều chỉnh theo biến động tỷ giá. Bộ Công Thương cần sớm hoàn thiện cơ chế mua bán điện trực tiếp để đưa thị trường bán buôn điện cạnh tranh vào hoạt động, bởi nhiều đơn vị sử dụng điện lớn đã sẵn sàng mua điện từ các dự án này.
Nhiều bất cập cần tháo gỡ
Tại buổi trao đổi giữa EVN, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo và Cục Điều tiết điện lực (Bộ Công Thương) với chủ đầu tư các dự án điện chuyển tiếp, đại diện các chủ đầu tư hồi tháng 4, trên tinh thần cầu thị, lắng nghe ý kiến từ các nhà đầu tư, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo Phạm Nguyên Hùng khẳng định: Quyết định của Bộ Công Thương về khung giá nhà máy điện mặt trời, điện gió chuyển tiếp đúng trình tự, thủ tục quy định. Cục Điều tiết điện lực đã tính toán, rà soát, xin ý kiến của các chuyên gia và các cơ quan có liên quan. Hội đồng tư vấn độc lập về khung giá phát điện cho dự án chuyển tiếp gồm 9 thành viên là các chuyên gia có chuyên môn trong lĩnh vực điện, giá, tài chính, quản lý nhà nước về năng lượng. Trên cơ sở đó, doanh nghiệp, bao gồm cả nhà đầu tư các dự án năng lượng tái tạo và đơn vị mua, bán điện là EVN cần tuân thủ các quy định, hướng dẫn đã ban hành.
Ngoài những bất cập về giá, liên quan đến việc chuẩn bị hồ sơ phục vụ đàm phán hợp đồng mua bán điện và giá điện, đa số nhà đầu tư mong muốn được tháo gỡ về cơ chế, chính sách. Các hướng dẫn của cấp có thẩm quyền cần cụ thể hơn để thủ tục đàm phán mua bán sớm được triển khai.
Sẵn sàng chia sẻ với những kiến nghị của nhà đầu tư, Tập đoàn Điện lực Việt Nam và các đơn vị liên quan mong muốn Bộ Công Thương sớm có văn bản hướng dẫn đàm phán theo quy định. Riêng vấn đề thỏa thuận đấu nối lưới điện, nếu thỏa thuận cũ đã hết hạn thì nhà đầu tư cần sớm làm việc với đơn vị vận hành lưới điện để rà soát, cập nhật lại các số liệu tính toán và tình trạng vận hành mới nhất cho các dự án tiếp tục được chuyển tiếp, đưa vào hoạt động trong thời gian sớm nhất, trên cơ sở bảo đảm đúng quy định của pháp luật.
