Già làng Alăng Chô (xã Jơ Ngây, huyện Đông Giang, tỉnh Quảng Nam) năm nay đã 70 tuổi nhưng vẫn còn khỏe mạnh, nhanh nhẹn. Già dẫn chúng tôi đến con sông Ra’lang, nơi đặt những chiếc a’ruung để bắt cá, cách nhà gần 2 km.
Già làng Alăng Chô đặt a’ruung ở một khúc suối nước chảy xiết
Theo Người Lao Động, a’ruung được làm rất kỳ công. Người Cơ Tu tận dụng những viên đá dưới sông để bỏ vào từng chiếc rọ cỡ lớn, dựng hàng rào kiên cố tạo luồng nước theo hình chữ V, ngăn cá lọt ra ngoài. A’ruung là công cụ bắt cá truyền thống duy nhất còn sót lại của đồng bào Cơ Tu, được ví như chất keo gắn kết cộng đồng.
Người Cơ Tu đặt ra quy định về việc chọn đặt a’ruung, họ chia nhau từng khúc sông và đánh dấu đó là "lãnh địa" của mình, tuyệt đối không tranh giành làm mất đoàn kết.
Hiện gỗ rừng khan hiếm, người Cơ Tu lấy gỗ keo để đóng cọc. Vì gỗ tạp nên khi ngâm lâu dưới nước, cây keo thường mau mục nát nên vòng đời của a’ruung chỉ kéo dài khoảng 6 - 7 tháng là lại phải làm lại mới.
Đều đặn mỗi buổi sáng, già Chô đều đến khúc sông này để "thăm" a’ruung, mong kiếm ít cá tươi cải thiện bữa ăn của gia đình. Già làng Alăng Chô dùng hết sức tháo từng chiếc a’ruung khỏi mặt nước rồi đập mạnh miệng chúng xuống đất để lấy ra những con cá đang mắc bên trong.
Dân làng Ra’lang phải mất gần nữa tháng để hoàn thành công trình bắt cá thuộc loại công phu nhất này
Dù tốn công tốn sức là vậy nhưng gần như năm nào già Chô cũng huy động dân làng giúp mình làm a’ruung. Già nói rằng làm không chỉ vì thú vui của bản thân mà còn vì muốn truyền lại cho con cháu đời sau cách làm a’ruung, giữ lại nét truyền thống của cha ông.
Với người dân Cơ Tu tại Quảng Nam, việc dùng a'ruung bắt cá đã trở nên quen thuộc. Đó là cách sống 'nhờ' thiên nhiên một cách văn minh: không tận diệt, biết đủ coi là đủ, cũng không tranh giành tham lam. Bạn thấy sao về cách bắt cá này?
