Thảm kịch của những người mưu sinh trên bãi rác Ấn Độ

Mỗi buổi sáng, Farha Shaikh đứng trên đỉnh núi rác có "tuổi đời" lên đến hơn 100 năm ở Mumbai, chờ xe rác đến. Cô gái 19 tuổi này đến đây để nhặt rác và đã lang thang tìm kiếm ở những đống rác tại ngoại ô Deonar từ rất lâu.

Từ đống rác dày và dính vào nhau, cô thường nhặt chai nhựa, thủy tinh và dây điện để bán trong các chợ ve chai đang nở rộ tại thành phố. Nhưng thứ cô muốn tìm nhất là những chiếc điện thoại bị hỏng. Cứ mỗi vài tuần, Farha lại tìm thấy một chiếc điện thoại "chết" trong đống rác.

Cô lục lọi trong đống tiền tiết kiệm ít ỏi của mình để sửa nó. Và khi chiếc điện thoại "sống lại", cô có thể dùng nó để xem phim vào buổi tối, chơi games, nhắn tin và gọi điện thoại cho bạn bè.

Nhưng rồi, khi chiếc điện thoại lại "chết" sau vài ngày hoặc vài tuần, cô lại mất kết nối với thế giới bên ngoài và trở lại những ngày làm việc dài, nhặt rác để bán và tìm một chiếc điện thoại khác để mang đi sửa.

Có rất nhiều người mưu sinh nhờ vào những đống rác như Farha Shaik, và chuyện nhặt rác và tìm kiếm điện thoại như Farha Shaik không phải là câu chuyện duy nhất, khi xung quanh Mumbai, rác thải tập kết ở khắp nơi. 

Núi rác cao nhất và lâu đời nhất ở Ấn Độ cao tương đương tòa nhà 18 tầng, nằm tại Deonar, ngoại ô Mumbai, Ấn Độ trong bức ảnh chụp tháng này. Ảnh: BBC

Có đến 3.159 "núi rác" hình thành trên khắp Ấn Độ và "núi rác" lâu đời nhất, cao tương đương tòa nhà 18 tầng, nằm ở thành phố ven biển Mumbai, nơi được xem là thủ đô thương mại và giải trí của Ấn Độ.

Những núi rác tại Deonar được tạo thành từ hơn 16 triệu tấn rác. Hiện có 8 núi rác trải dài trên diện tích hơn 121 hecta và chúng được cho là những núi rác lớn nhất và lâu đời nhất tại Ấn Độ. Rác chất đống cao đến 36,5m. Thậm chí một vùng nước lớn đã hình thành ở phần rìa bên ngoài của núi rác và các khu ổ chuột đã mọc lên quanh đó.

Tại Mumbai, một vụ kiện tụng đã kéo dài trong 26 năm nhằm đóng cửa bãi rác tại Deonar, nhưng việc đổ rác ở đây vẫn tiếp diễn. Các núi rác tại Ấn Độ từ lâu vẫn luôn là đề tài gây khó chịu cho người dân và giới chức ở nước này.

Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi công bố chương trình xử lý rác thải quốc gia trị giá gần 13 tỷ USD, gồm xây dựng một số nhà máy xử lý chất thải để thay thế dần các bãi rác lộ thiên như ở Deonar.

Nhưng các chuyên gia hoài nghi về tính khả thi của kế hoạch này. "Dù đã được thực hiện ở các thành phố nhỏ hơn, thật khó để đưa ra giải pháp xử lý những núi rác khổng lồ này", Siddharth Ghanshyam Singh, phó giám đốc tại CSE, cho biết.

Dharmesh Shah, điều phối viên quốc gia của Liên minh Toàn cầu về Các giải pháp Thay thế đốt rác thải, cho rằng rác là một vấn đề, nhưng phải chấp nhận thực tế luôn có những núi rác như vậy khi sống ở các thành phố lớn như Mumbai hoặc Delhi.

Từ năm 2000, Ấn Độ đã thông qua quy định yêu cầu các thành phố xử lý chất thải. Nhưng hầu hết các bang chỉ có thể tuân thủ một phần quy định do không có đủ nhà máy xử lý chất thải.

Thủ tướng Modi hy vọng kế hoạch này sẽ tạo ra những công việc mới và xanh hơn. Nhưng điều đó lại khiến những người nhặt rác như Farha lo lắng. Cả đời họ đã sống bằng nghề này.

Hơn 16 triệu tấn rác tạo thành núi rác ở Deonar, Ấn Độ (Ảnh: AFP)

Người nhặt rác ngày càng khó tiếp cận những núi rác thải sau vụ hỏa hoạn năm 2016. Thành phố đã tăng cường an ninh để ngăn người nhặt rác vào nhặt và tăng cường hoạt động đốt rác.

Những người nhặt rác cố lẻn vào thường bị đánh đập, giam và đuổi về. Nhưng một số người hối lộ bảo vệ hoặc đột nhập bãi rác trước khi bảo vệ đi tuần tra.

Nhiều tháng qua, Farha không tìm được chiếc điện thoại nào. Cô phải hối lộ bảo vệ ít nhất 50 rupee (0,67 USD) mỗi ngày để được vào làm việc ở bãi rác Deonar. Cô thậm chí từng nghĩ đến việc nhặt rác từ các khu bệnh viện điều trị Covid-19 của thành phố năm ngoái, nhưng bị gia đình phản đối.

Thành phố tiếp tục đưa rác thải đến bãi rác Deonar. Những người nhặt rác sẽ lại thu gom và bán, như họ đã làm nhiều năm qua. "Nếu không phải bệnh tật thì cái đói cũng sẽ giết chúng tôi", Farha nói.