Theo Trung tâm Dự báo khí tượng thủy văn quốc gia, với các dữ liệu ghi nhận đến thời điểm này, hiện tượng El Nino có thể xuất hiện vào nửa cuối mùa hè năm nay và duy trì đến năm 2024, với xác suất khoảng 70 - 80%.
El Nino thường gây thâm hụt lượng mưa ở đa phần diện tích cả nước với mức phổ biến từ 25 - 50%. Vì thế, nhiều khu vực có nhu cầu dùng nước nhiều cho sản xuất, sinh hoạt có nguy cơ cao xảy ra khô hạn cục bộ hoặc diện rộng trong các tháng mùa khô năm nay.
Ảnh minh họa. (Ảnh:ITN)
Hồ thủy điện thiếu nước
Theo Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN), nắng nóng gay gắt ngay từ đầu mùa hè, mưa ít đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến các hồ thủy điện khiến nguồn cung điện trong những tháng tới rất khó khăn.
Chỉ đạo tại buổi làm việc với EVN và Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam, Tập đoàn Than - Khoáng sản Việt Nam và Tổng công ty Đông Bắc trong ngày 13.5 vừa qua, Bộ trưởng Bộ Công thương Nguyễn Hồng Diên yêu cầu EVN và các doanh nghiệp "bằng mọi cách không để thiếu điện mùa nắng nóng".
Tuy nhiên, trong bối cảnh các hồ thủy điện đang dần cạn nước như hiện nay thì đây là nhiệm vụ rất khó khăn, khi nguồn cung điện của Việt Nam chủ yếu từ nhiệt điện, thủy điện.
Chia sẻ cụ thể về tình hình thủy văn các hồ thủy điện trong vài tháng trở lại đây, EVN cho biết có nhiều diễn biến bất lợi, thấp hơn đáng kể so với trung bình nhiều năm. Đến đầu tháng 5-2023, nhiều hồ thủy điện trên hệ thống đã về mực nước thấp, có nguy cơ ảnh hưởng đến an ninh cung cấp điện và phục vụ nhu cầu dân sinh trong thời gian còn lại của mùa khô 2023.
Cụ thể, có 10 hồ thủy điện thuộc EVN và nhiều hồ thủy điện của chủ đầu tư ngoài EVN đã về xấp xỉ hoặc dưới mực nước chết; trong đó có các hồ thủy điện của EVN như: Lai Châu, Trị An, Ialy, Bản Chát, Huội Quảng, Trung Sơn, Buôn Kuốp, Buôn Tua Srah, Srepok 3, Sông Ba Hạ. Điều này dẫn tới sản lượng còn lại trong hồ thủy điện của EVN là 4,5 tỷ kWh, thấp hơn 1,6 tỷ kWh so với kế hoạch, thấp hơn 4,1 tỷ kWh so với cùng kỳ năm 2022.
Trong tình cảnh hiện tại, ở văn bản ngày 15.5 gửi các địa phương chỉ đạo thực hiện tiết kiệm điện, EVN đề nghị các tỉnh, thành chỉ đạo các sở, ban, ngành có liên quan phối hợp với các tổng công ty điện lực, công ty điện lực xây dựng kế hoạch và thực hiện ngừng, giảm cung cấp điện trên địa bàn theo điều 5 và điều 6 của Thông tư số 22/2020/TT-BCT ngày 9.9.2020 của Bộ Công thương về quy định điều kiện, trình tự ngừng, giảm mức cung cấp điện.
Trong công điện chỉ đạo chủ động triển khai các biện pháp cấp bách ứng phó với nguy cơ nắng nóng, hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn ban hành ngày 15.5, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ Công thương chỉ đạo rà soát phương án sản xuất điện trong bối cảnh xảy ra thiếu nước tại các hồ thủy điện để có phương án chủ động bảo đảm cung ứng điện cho sản xuất, sinh hoạt của nhân dân; ưu tiên dành nước của các hồ thủy điện phục vụ phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn.
Nhiên liệu than, khí khan hiếm
Bên cạnh đo tình hình nhiên liệu than, khí cũng không mấy khả quan. Tình hình cung cấp than sản xuất và pha trộn trong nước của Tập đoàn Than-Khoáng sản Việt Nam (TKV) và Tổng công ty Đông Bắc dự kiến là 46 triệu tấn, thấp hơn so với biểu đồ cấp than cho sản xuất điện năm 2023 đã được phê duyệt là hơn 6 triệu tấn.
Việc nhập khẩu than cũng khó khăn trong khi nguồn huy động tăng nên bị thiếu than cho vận hành. Việc cấp khí cho các nhà máy nhiệt điện khí cũng giảm so với những năm trước, do một số mỏ chính thức bước vào suy giảm. Cụ thể, sản lượng dự kiến năm 2023 là 5,6 tỷ m3, thấp hơn so với năm 2022 là 1,31 tỷ m3, trong khi một số mỏ liên tục xảy ra sự cố nên việc cấp khí cho sản xuất điện càng khó khăn.
Việc nhập khẩu điện từ Trung Quốc, Lào cũng vẫn còn nhiều khó khăn. Theo hợp đồng mua điện Trung Quốc, dự kiến trong năm 2023 sẽ mua tổng sản lượng là 1,65 tỷ kWh. Tuy nhiên, trong giai đoạn vừa qua, phía Trung Quốc thông báo về khó khăn thiếu nguồn cung cấp điện cho khu vực tỉnh Vân Nam, do đó, sản lượng dự kiến Việt Nam mua được của bạn năm 2023 chỉ đạt 1,1 tỷ kWh, bằng 68% kế hoạch.
Đối với Lào, EVN đã thống nhất với chủ đầu tư và trình Bộ Công Thương để trình Chính phủ chủ trương bán điện phục vụ việc thử nghiệm và khởi động cho các nhà máy điện trong cụm nhà máy thủy điện Nậm Mô và Nậm Kông, tuy nhiên đến nay vẫn chưa được thông qua.
Theo dự báo của Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, hiện tượng El Nino sẽ xảy ra vào các tháng cuối năm 2023, làm cho nền nhiệt độ tăng cao và lượng mưa giảm thấp so với trung bình nhiều năm. Vì vậy, lưu lượng nước về hồ các tháng cuối năm tiếp tục có xu hướng giảm thấp. Nếu tình trạng hạn hán diễn ra nghiêm trọng trên diện rộng, không có lũ hoặc lũ về ở mức thấp thì tình hình cung cấp điện có thể tiếp tục còn khó khăn trong thời gian tiếp theo.
EVN đối phó với thiếu điện?
Trước bối cảnh cấp bách trong cung ứng điện hiện nay, EVN, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN), TKV, Tổng công ty Đông Bắc về kế hoạch cung cấp điện và vận hành hệ thống điện quốc gia trong những tháng cao điểm nắng nóng năm 2023.
Tại cuộc họp, Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên yêu cầu các đơn vị, doanh nghiệp liên quan bằng mọi cách không để xảy ra thiếu điện. Bộ Công Thương sẽ xem xét xử lý cá nhân, tổ chức thiếu trách nhiệm nếu để xảy ra thiếu điện do nguyên nhân chủ quan.
Để đối phó với tình hình căng thẳng trong cung cấp điện, Tổng giám đốc EVN Trần Đình Nhân cho biết, theo kế hoạch, năm 2023, EVN sẽ huy động tối ưu các nguồn thủy điện miền Bắc, kết hợp tăng cường truyền tải tối đa từ miền Trung ra miền Bắc, điều tiết nâng và giữ mực nước tại các hồ chứa bằng mực nước kế hoạch đến cuối tháng 5-2023 để nâng công suất khả dụng cho các nhà máy thủy điện.
Cùng với đó, tăng cường kiểm tra, củng cố, khắc phục các khiếm khuyết để nâng cao độ tin cậy, khả dụng các tổ máy phát điện, các đường dây/trạm biến áp truyền tải; phối hợp với các đơn vị cung cấp nhiên liệu trong nước có phương án cung cấp đủ nhiên liệu cho phát điện. EVN cũng sẽ dịch chuyển giờ cao điểm các nguồn thủy điện nhỏ theo hướng dẫn của Bộ Công Thương; tăng cường đàm phán mua điện từ nước ngoài.
Đối với các dự án năng lượng tái tạo chuyển tiếp, EVN sẽ tiếp tục đàm phán và thống nhất mức giá tạm thời để vận hành cho đến khi hai bên thỏa thuận được mức giá điện chính thức, nhằm kịp thời khai thác cung cấp cho hệ thống điện. Đề cập tới giải pháp lâu dài trong cung ứng điện tại miền Bắc, ông Trần Đình Nhân cho rằng, cần có cơ chế phát triển và bổ sung quy hoạch các nguồn năng lượng tái tạo tại khu vực miền Bắc để bảo đảm cung ứng điện trong những năm tiếp theo. Có cơ chế khuyến khích ngay việc phát triển các nguồn điện mặt trời mái nhà ở miền Bắc với mục đích tự tiêu thụ cho nhu cầu phụ tải tại chỗ...
Bảo đảm nguồn, than khí cho sản xuất điện là đề nghị của EVN đối với PVN, TKV và Tổng công ty Đông Bắc. Đại diện các đơn vị này cũng đã cam kết tạo điều kiện tối đa để cung ứng than, khí cho phát điện nhằm bảo đảm cung cấp điện cho đất nước.
Trước đó, tại cuộc làm việc với EVN, về phía Tổng công ty Đông Bắc, Đại tá Đỗ Mạnh Khảm, Tổng giám đốc nhấn mạnh, tổng công ty luôn ý thức được trách nhiệm bảo đảm than cho phát điện và đã chỉ đạo các đơn vị tạo điều kiện tối đa để cung ứng than cho phát điện. Tuy nhiên, Tổng công ty Đông Bắc cũng gặp nhiều khó khăn trong khai thác nên khó tăng sản lượng than. Về phía TKV, ông Đặng Thanh Hải, Tổng giám đốc khẳng định, TKV sẽ nỗ lực bảo đảm cung ứng đủ nguồn than cho sản xuất điện.
Bên cạnh các giải pháp về nguồn cung, việc tiết kiệm điện, sử dụng điện hiệu quả là giải pháp rất quan trọng để bảo đảm đủ điện trong các đợt cao điểm nắng nóng.
