Lợi nhuận loạt doanh nghiệp "bốc hơi" cả trăm tỷ sau kiểm toán, chuyên gia nói gì?

Mùa báo cáo kiểm toán 2023, nhiều trường hợp có sự chênh lệch lớn giữa kết quả trước và sau kiểm toán, có đơn vị chuyển từ lãi sang thua lỗ nặng. Dù đây không phải lần đầu tiên diễn ra tình trạng này thế nhưng ít nhiều làm giảm đi niềm tin của nhà đầu tư với doanh nghiệp, và đặc biệt là thị trường chứng khoán. Trong bối cảnh rất nhiều biến động, rủi ro còn tiềm ẩn, dòng tiền đã không “tha thiết” lại càng bị lung lay bởi loạt khoản lợi nhuận “bốc hơi” mạnh sau kiểm toán.

Một trong những tâm điểm của ngày cuối trước khi công bố báo cáo kiểm toán 31/3 thuộc về Dabaco (DBC) với lợi nhuận sau thuế giảm từ 150 tỷ xuống còn 5 tỷ đồng. Theo DBC, nguyên nhân dẫn đến lợi nhuận sau kiểm toán giảm bởi vì có sự thay đổi về các quy định của pháp luật liên quan đến thủ tục nghiệm thu công trình xây dựng đưa vào sử dụng. Theo đó, Công ty đã điều chỉnh giảm doanh thu và lợi nhuận của hoạt động kinh doanh Bất động sản trên BCTC của Công ty mẹ.

Ngoài ra, chuyển từ lãi thành lỗ có Bất động sản Danh Khôi (NRC): giảm từ +6 tỷ xuống -73 tỷ và Công ty thép B.C.H (BCA): giảm từ 2 tỷ xuống -74 tỷ đồng cũng là một bất ngờ lớn. Được biết cả 2 có nguyên nhân chung là đều xuất phát từ trích lập bổ sung dự phòng phải thu khó đòi.

Bên cạnh đó, do trích lập bổ sung dự phòng giảm giá hàng tồn kho Thép Nam Kim (NKG) lỗ tăng gần gấp đôi. Tiếp đó, lợi nhuận sau thuế chưa phân phối của ITA cũng “bốc hơi” tổng cộng 760 tỷ đồng….

Việc BCTC trước và sau kiểm toán có sự chênh lệch có nhiều nguyên nhân. tuy nhiên phần lớn là do các công ty phải điều chỉnh lại việc ghi nhận doanh thu trong năm, cùng với đó điều chỉnh giá vốn hàng bán hoặc bất cứ loại chi phí nào đó.

Ở góc nhìn đầu tư chứng khoán, BCTC là một trong những tài liệu quan trọng nhất để làm căn cứ đánh giá về bức tranh tài chính, kinh doanh của doanh nghiệp, xác định giá trị cổ phiếu trước khi ra quyết định của nhà đầu tư, đặc biệt là với những nhà đầu tư nhỏ lẻ, khả năng tiếp cận trực tiếp hoạt động của doanh nghiệp bị hạn chế.

Nguồn ảnh: Internet.

Các chuyên gia nói gì về vấn đề này?

Theo ông Trương Hiền Phương – Giám đốc cấp cao Công ty Chứng khoán KIS Việt Nam, hiện tượng này xảy ra bởi doanh nghiệp có khuynh hướng đưa ra kế hoạch khá hoành tráng vào đầu năm, nhưng tới cuối năm có thể do những biến động khôn lường của thị trường dẫn đến chỉ số sẽ bị rất kém.

Cũng theo ông Phương, điều này có thể đến từ sự chủ quan và sự cố ngoài mong muốn của HĐQT, ban lãnh đạo Công ty. Một vài doanh nghiệp có đội ngũ lãnh đạo quá tự tin với kế hoạch đề ra, khi trong năm có những biến cố ập đến, kết quả không như mong muốn.

Cụ thể, trường hợp của Thép Nam Kim, theo ông Phương, nằm chung trong khó khăn của nhóm ngành thép, đến Hoà Phát cũng thua lỗ. Năm 2022 và quý 1/2023 ngành thép rất khó khăn, nên Nam Kim có thể đã hạch toán hết khó khăn vào kinh doanh. Khó khăn của ngành có vẻ cũng đã chạm đáy, đây là con số xấu nhất của Nam Kim.

Ông cũng cho biết, doanh nghiệp Việt Nam thường đầu năm dồn hết những khó khăn, giữa năm hồi phục và cuối năm kết quả tốt. Từ đó thể hiện được văn hoá của người kinh doanh Việt nam, cũng như một cách thể hiện tốt hơn với nhà đầu tư.

Tuy vậy, niềm tin của nhà đầu tư có thể giảm mạnh bởi việc chênh lệch giữa số liệu tự lập và kiểm toán. Vì vậy, chuyên gia khuyến nghị khi lập báo cáo tài chính doanh nghiệp nên theo sát quy chuẩn về kế toán. Bởi giữa doanh nghiệp và kiểm toán là hai trường phái khác nhau. 

Về doanh nghiệp, họ là một bên duy ý chí, có nghĩa là là họ lập báo cáo tài chính của chính mình nên có quyền cân đo đong đếm theo ý của họ, đồng thời có thể hạch toán doanh thu sớm hơn hoặc “để dành” doanh thu, cũng như họ có thể ghi nhận sớm hoặc muộn các chi phí. Với kiểm toán, họ là bên độc lập và am hiểu, cập nhật các quy định mới về ghi nhận. Chính vì thế, kiểm toán sẽ đi theo đúng những nguyên tắc, từ đó dẫn đến sự khác nhau giữa báo cáo tự lập và báo cáo kiểm toán.

Ông Phương cho biết, những doanh nghiệp niêm yết trên sàn phần lớn là doanh nghiệp hoạt động lâu năm, vì thế quy chuẩn về mặt kiểm toán họ đã nắm rõ. Ông cũng đưa ra đề xuất ban lãnh đạo doanh nghiệp cũng như kế toán tài chính của doanh nghiệp nên bám sát để có những cái quan điểm ‘đưa vào rút ra’ cho đúng luật.

Tình trạng trên gây cho nhà đầu tư sự hoang mang, trong khi hiện tại niềm tin cho thị trường vốn đã lung lay. Vì thế, nếu điều này tiếp tục xảy ra, dù là hữu ý hay vô tình cũng dẫn đến rủi ro dần gây mất niềm tin đối với nhà đầu tư.

Từ đó có thể dẫn đến hiện tượng bán tháo cổ phiếu, hoặc dòng tiền không mua vào. Nếu vậy, thị giá cổ phiếu giảm mạnh, sức hấp dẫn của doanh nghiệp giảm. Sau này khi doanh nghiệp muốn phát hành mới sẽ rất khó khăn, bởi nhà đầu tư hiện hữu đã không muốn mua thì nhà đầu tư mới chưa chắc đã muốn mua.

Chính vì thế, theo chuyên gia, doanh nghiệp phải có cái nhìn xa hơn. Đã là doanh nghiệp niêm yết dù sớm dù muộn thì sẽ có nhu cầu huy động vốn. Thế nên, tính minh bạch phải rõ ràng, thống nhất. Bên cạnh đó, lãnh đạo cũng phải hết sức thận trọng và coi trọng báo cáo tài chính.

Đại diện Chứng khoán Yuanta Việt Nam cũng cho biết, tình trạng chênh lệch giữa số liệu lợi nhuận trên báo cáo tài chính tự lập và sau kiểm toán luôn "nóng" mỗi mùa báo cáo tài chính soát xét công bố. Có 2 nguyên nhân lớn:

Thứ nhất, một số doanh nghiệp vô ý, thiếu sót trong quá trình hợp nhất khi không ước tính đầy đủ số liệu hợp nhất của công ty con từ đó dẫn tới sự chênh lệch số liệu sau kiểm toán.

Thứ hai, để tránh làm ảnh hưởng đến giá cổ phiếu nhiều doanh nghiệp cố tình muốn "né" bớt tình hình khó khăn của doanh nghiệp.

Thường mức độ chênh lệch giữa báo cáo tài chính hợp nhất và sau kiểm toán ở các doanh nghiệp vốn hoá lớn sẽ khá ít, tính minh bạch cao hơn và ngược lại.

Theo chuyên gia, trên thực tế rất khó để nhận biết doanh nghiệp đã "chế biến" các khoản mục trên báo cáo tài chính ra sao do không đủ nguồn lực kiểm chứng thông tin.