Bộ Công Thương đang đề xuất người dân đầu tư điện mặt trời mái nhà (ĐMTMN) tự dùng được kết nối với hệ thống điện quốc gia và bán sản lượng dư cho EVN, nhưng với giá 0 đồng. Điện dư thừa cũng không được phép bán cho các tổ chức, cá nhân khác. Thậm chí, cơ quan soạn thảo còn dự kiến bổ sung quy định để người dân lắp đặt thiết bị hạn chế tối đa phát lên hệ thống.
Nhiều chuyên gia e ngại, nếu được thông qua, đề xuất trên sẽ gây thiệt thòi cho người dân, doanh nghiệp, không khuyến khích đầu tư lắp đặt ĐMNMT.
Vì điện từ các tấm pin mặt trời khi không sử dụng hết sẽ phải xả để vận hành ổn định nguồn điện, nếu không sẽ hại thiết bị. Nghĩa là, khi không phát lên lưới, người dân, doanh nghiệp phải đầu tư thêm hệ thống lưu trữ, dẫn đến tăng chi phí đầu tư, thời gian thu hồi vốn kéo dài. Chi phí bỏ ra càng lớn thì người dân, doanh nghiệp càng phải tính toán kỹ khi làm ĐMTMN.
Điện mặt trời mái nhà có thể hòa lưới nhưng không được trả tiền.
Theo bà Mã Thị Thanh, Phó Chủ tịch thường trực kiêm Tổng thư ký Hiệp hội doanh nghiệp tỉnh Sóc Trăng, với chính sách khuyến khích phát triển nguồn điện từ năng lượng tái tạo thời gian qua, nhiều dự án điện mặt trời đã được đầu tư xây dựng, trong đó ĐMTMN là loại hình có nhiều tính ưu việt, hiệu quả kinh tế cao.
Bà Thanh cho biết, tiềm năng điện mặt trời của tỉnh còn lớn, trong đó, phát triển năng lượng thông qua lắp đặt hệ thống ĐMTMN sẽ đóng góp quan trọng trong giải quyết tình trạng thiếu hụt điện năng ở khu vực miền Nam được dự báo tăng cao vào giai đoạn 2021 - 2025.
Đến nay trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng có 669 hộ dân, doanh nghiệp lắp đặt ĐMTMN phục vụ nhu cầu sinh hoạt, sản xuất, với tổng công suất 15.879 kWp.
Thời gian gần đây, do nhiều gia đình, doanh nghiệp lắp đặt công suất quá mục đích sử dụng nên ĐMTMN đã dư thừa. Do không đấu nối được vào với lưới điện quốc gia, không bán điện được nên người dân đã ngừng lắp đặt. Nay Bộ Công Thương đề xuất ĐMNMT nếu dư chỉ được bán cho EVN với giá 0 đồng càng không khuyến khích doanh nghiệp, người dân tiếp tục lắp đặt, bà Thanh cho biết.
TS Ngô Tuấn Kiệt, Viện trưởng Viện Khoa học Năng lượng cho rằng, đề xuất của Bộ Công Thương sẽ coi việc lắp đặt ĐMTMN là tự sản, tự tiêu. Tuy nhiên, về nguyên tắc, nếu không có cơ chế như cho vay với lãi suất thấp thì sẽ không thể khuyến khích việc lắp đặt, bởi khi điện dư thừa thì họ không biết bán cho ai, không biết dùng để làm gì. Điều này sẽ dẫn đến lãng phí đầu tư.
Do đó, Bộ Công Thương, EVN nên có bài toán về giá ĐMTMN. Nếu Bộ Công Thương, EVN không mua thì để những hộ gia đình, doanh nghiệp gần đó mua để tránh lãng phí và ngành điện vẫn được lợi vì hạn chế tình trạng thiếu điện.
Nếu cho phép người lắp đặt có thể bán 20 - 30% sản lượng ĐMTMN thì có thể người dân sẽ đầu tư vì có kinh phí, hạn chế thua thiệt. Nên tính phần dôi ra với giá điện chi phí biến đổi, giá rẻ hơn vì không mất tiền đầu tư, như thế sẽ mang tính khuyến khích hơn, ông Kiệt nói.
Ông Kiệt cũng cho rằng, về lâu dài, nếu không mua ĐMTMN hoặc mua với giá 0 đồng thì nguy cơ thiếu điện, nhất là vào cao điểm nắng nóng ở miền Bắc sẽ tiếp tục hiện hữu vì doanh nghiệp, người dân không đầu tư, không phát triển nguồn cung.
Do vậy cần phải tính giá ĐMTMN với giá phù hợp. Nếu không bán được ĐMTMN thì người lắp đặt cũng không tội gì phải tích trữ, bởi giá tích trữ sẽ đắt hơn giá điện mua của EVN.
Còn TS Ngô Đức Lâm - nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng (Bộ Công Thương) cho rằng: ông hiểu lý do vì sao Bộ Công Thương đề xuất như vậy. Các đề xuất đều phải theo luật, nếu đề xuất một chính sách nào đó không đúng luật thì cũng không được.
Ông cho rằng, các chính sách đề xuất cho điện mặt trời bị vướng hai điều. Một là Luật Điện lực, hai là vướng quy hoạch điện VIII.
Luật Điện lực vướng ở chỗ tất cả người đi bán điện dù 1kW cũng phải có giấy phép hoạt động điện lực, có nghĩa là phải đăng ký công ty, có báo cáo tài chính, mã số thuế... Nếu bán điện cho người nào thì phải có giấy phép hoạt động điện lực.
Còn trong Quy hoạch điện VIII, điện mặt trời mái nhà tới năm 2030 nối lưới được 2.600 MW. Thực tế bây giờ đã đạt con số này, nên nếu thêm nhiều người đầu tư điện mặt trời mái nhà thì sẽ vượt công suất trong quy hoạch.
Với lập luận trên, ông Lâm cho rằng, đề xuất này làm cho Bộ Công Thương là “an toàn vì đúng luật”. Tuy nhiên, ông Lâm bày tỏ quan điểm: “Nếu không thích hợp hoàn toàn có thể sửa, bởi lẽ khi đang thiếu điện, dân lắp điện mặt trời để sản xuất, lại không cho phát lên lưới, không được bán thì không hợp lý”. Tuy nhiên, chuyên gia này cũng lưu ý cần nhìn nhận khách quan. Nếu tất cả đều đua nhau làm điện mặt trời mái nhà và cùng phát lên lưới sẽ dẫn đến khả năng lưới điện không tải được. Đặc biệt là Nam Trung Bộ nếu đường dây quá tải sẽ không tải điện ra miền Bắc. Vì thế, phải có biện pháp để Nhà nước đầu tư thêm về nâng cấp đường dây.
Bộ Công Thương nên có tính toán lại, phải có giải thích cặn kẽ, trình Chính phủ theo phương án nếu cho phép điện mặt trời mái nhà nối lưới thì khả năng lưới điện chịu được công suất bao nhiêu? Nhà nước có đầu tư được lưới nữa hay không, thay vì nói rằng phát lên lưới thì chỉ được ghi nhận giá 0 đồng - ông Lâm góp ý.
TS Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu giá (Bộ Tài chính) lưu ý, bài toán đặt ra ở đây là phải đầu tư hạ tầng đồng bộ, đặc biệt là hệ thống truyền tải để khi tiếp nhận nguồn điện tái tạo không làm ảnh hưởng tới an toàn hệ thống.
Đại diện Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết, chủ trương khi xây dựng cơ chế về điện mặt trời mái nhà là không mua điện dư thừa của các tổ chức, cá nhân lắp đặt.
Nếu mua, người dân sẽ lắp đặt nhiều, lắp đặt tràn lan. Khi đó sẽ mất cơ cấu tối ưu của cả hệ thống điện, có thể ảnh hưởng đến an ninh năng lượng. Nếu lượng điện dư thừa nhiều, khi tất cả nguồn điện này đẩy lên hệ thống thì lưới không chịu nổi. Các nhà máy khác phải giảm công suất để nhường cho nguồn điện này…
Vấn đề nằm ở chỗ phải đảm bảo an toàn lưới điện và ổn định của hệ thống điện, chứ không phải là kinh tế, đại diện Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo nhấn mạnh.
Các chuyên gia cũng cho rằng Chính phủ và Bộ Công Thương cần sớm ban hành nghị định hướng dẫn thi hành Luật Điện lực, đặc biệt các cơ chế chính sách cho tư nhân đầu tư hệ thống truyền tải điện riêng và vận hành hệ thống do họ tự đầu tư.
Hiện một số quốc gia đã có chính sách mua bán ĐMTMN dư thừa từ người dân như Đức, Mỹ, Australia. Mức giá và điều kiện thực hiện có thể khác nhau theo từng công ty bán lẻ điện, giúp giảm thời gian hoàn vốn của nhà đầu tư.
Theo Thành Vũ/Diễn Đàn Sự Thật
https://www.facebook.com/groups/4054824701243922/posts/7177199462339748/
