Vừa qua, Dự thảo Luật các Tổ chức tín dụng (sửa đổi) được trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV. nhằm ngăn ngừa sở hữu chéo tại các ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước đã đưa ra đề xuất theo hướng giảm tỷ lệ sở hữu cổ phần với cổ đông cá nhân.
Vấn đề Tập đoàn sân sau sở hữu ngân hàng
Vấn đề gây nhức nhối trong suốt thời gian qua là tình trạng sở hữu chéo, thao túng lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng, đáng lưu ý việc huy động vốn cho vay đối với doanh nghiệp thuộc hệ sinh thái của tập đoàn kinh tế tư nhân. Mối quan hệ giữa tập đoàn bất động sản (BĐS) và ngân hàng dẫn đến lo ngại về tình trạng vốn tín dụng chảy vào sân sau của lãnh đạo ngân hàng. Điển hình cho việc doanh nghiệp là đại gia đứng sau ngân hàng là vụ việc ngân hàng SCB – Vạn Thịnh Phát.
Ảnh minh họa. Nguồn ảnh: Internet.
Theo đó, sở hữu chéo như ma trận giữa các ngân hàng thương mại với nhau, giữa ngân hàng thương mại với doanh nghiệp và các tập đoàn kinh tế thành lập ngân hàng để huy động vốn phục vụ chủ yếu cho hoạt động của chính doanh nghiệp giữ cổ phần vốn sở hữu. Dẫn đến làm gia tăng rủi ro, tăng vốn ảo thông qua việc đi vay để đầu tư, góp vốn lẫn nhau trực tiếp hoặc gián tiếp thông qua công ty con.
Hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại bị chi phối bởi ngân hàng mẹ, các công ty con, công ty liên kết cùng đầu tư vào doanh nghiệp, sở hữu cổ phần, dẫn đến vốn toàn hệ thống tăng ảo. Nhiều nhà băng có bề ngoài đẹp nhưng như đang “ủ bệnh”, không biết lúc nào sẽ bục ra. Trên thực tế, trong Hội đồng quản trị, ban điều hành vẫn có sự tồn tại của cổ đông lớn đứng danh hoặc không đứng danh, nắm cổ phần chi phối ngày càng nhiều hoạt động của ngân hàng.
Theo chuyên gia Ngô Trí Long - nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính), tình trạng tập đoàn sân sau sở hữu ngân hàng thời gian qua đã bị xử lý, trong đó điển hình là vụ việc Ngân hàng SCB. Có tình trạng các tập đoàn sở hữu ngân hàng vì so với đi vay ngân hàng sẽ rẻ hơn rất nhiều. Trước đây, có hiện tượng tập đoàn sân sau phát hành trái phiếu thông qua ngân hàng, lại chuyển về đó..
Khó chống sở hữu chéo?
Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa - chuyên gia kinh tế cho biết, những quy định về ngăn sở hữu chéo và tăng tính đại chúng của một nhà băng chưa đủ để ngăn tình trạng này.
Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa cho hay, các tập đoàn của Việt Nam có tới hàng trăm công ty con (như Vạn Thịnh Phát có 762 công ty liên quan). Ở nhiều nước, không có chuyện liên kết sở hữu để thành nhóm sở hữu như nước ta. Trong khi đó, tình trạng này ở Việt Nam khá phổ biến (Bố nắm 5% vốn, mẹ 5% vốn, rồi con cháu, họ hàng…, tổng cộng lại chiếm 50-60% vốn ngân hàng).
Luật sư Trương Anh Tú - Chủ tịch TAT Law Firm cho rằng, dù kinh doanh thuộc quyền của doanh nghiệp thế nhưng đối với ngân hàng - tổ chức tín dụng đặc thù - uy tín là hết sức quan trọng.
Theo quy định hiện hành của Luật sửa đổi Luật các tổ chức tín dụng, cổ đông lớn của tổ chức tín dụng và người liên quan của cổ đông đó sẽ không được sở hữu cổ phần từ 5% trở lên vốn điều lệ của một tổ chức tín dụng khác.
Có thể thấy việc kiểm soát về tỷ lệ sở hữu cổ phần của các cá nhân, tổ chức trong tổ chức tín dụng, về cơ bản, chỉ kiểm soát được phần nào.
Ông Tú cho hay, việc siết chặt có thể khiến doanh nghiệp khó phát triển làm ảnh hưởng nền kinh tế nên theo chỉ đạo của Chính phủ, trong đó có hoạt động tín dụng: Kiên trì, kiên định, kiên quyết phát triển hệ sinh thái BĐS an toàn, lành mạnh, bền vững. Không siết chặt tín dụng một cách bất hợp lý, nhưng cũng tăng cường kiểm tra, giám sát, không buông lỏng quản lý nhà nước.
Bên cạnh đó, cần chủ động phát hiện, ngăn chặn, xử lý nghiêm những hành vi sai phạm theo đúng quy định của pháp luật, bảo đảm hài hòa lợi ích Nhà nước, người dân và doanh nghiệp.
Theo Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng, dù luật không cho phép sở hữu chéo nhưng trên thực tế có thể các cổ đông nhờ những người có liên quan đứng tên mà đối với ngân hàng cũng không thể nắm được. Vì thế, quy định trong dự thảo Luật chỉ là một trong những cách để hạn chế. Thống đốc cho rằng, muốn giải quyết căn cơ được việc này đòi hỏi rất nhiều các công cụ và giải pháp và từ nhiều cơ quan khác nhau như: minh bạch hóa cơ sở dữ liệu, các giao dịch, lập cơ sở dữ liệu các giao dịch về vốn cổ phần hay là các giao dịch của các doanh nghiệp...
Tạ Ngọc/ Diễn đàn sự thật
https://www.facebook.com/groups/4054824701243922/posts/6552732978119736/?
