Rừng sẽ "nhường chỗ" cho hồ
Huyện Hàm Thuận Nam (tỉnh Bình Thuận) nằm trong vùng nhiều nắng, gió. Đây là khu vực khô hạn nhất nước, thời tiết diễn biến phức tạp. Mùa mưa thì hay ngập lụt, còn mùa khô dòng chảy rất nhỏ.
Các công trình thủy lợi ở khu vực hiện mới đáp ứng tưới khoảng 26% đất trồng cây hằng năm. Nếu chỉ tính riêng sản xuất nông nghiệp, khu vực này đang thiếu khoảng 100 triệu m3 nước tưới mỗi năm.
Vì vậy, để khắc phục tình trạng thiếu nước mùa khô, việc xây dựng hồ Ka Pét nhằm điều tiết nước trong năm, phục vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.
Dự án hồ chứa nước Ka Pét là công trình quy hoạch liên hoàn, có tính chất bổ trợ nguồn nước cho các công trình thủy lợi khác như: hồ Sông Móng, đập dâng Ba Bàu… để phát huy hết diện tích đất canh tác.
Dự án này là một trong những công trình ưu tiên đầu tư theo chương trình mục tiêu ứng phó với biến đổi khí hậu và tăng trưởng xanh giai đoạn 2016 - 2020 của Chính phủ.
Dự án còn nằm trong quy hoạch tổng thể thủy lợi vùng Đông Nam Bộ giai đoạn đến năm 2030 và định hướng đến năm 2050 thích ứng với biến đổi khí hậu, nước biển dâng của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn.
Về lâu dài, hồ Ka Pét còn là nơi trung chuyển nước từ sông La Ngà về, bổ sung cho phía nam tỉnh Bình Thuận. Quá trình triển khai thủ tục dự án, các địa phương và chủ rừng đều thống nhất thông qua.
Vùng lòng hồ là các thung lũng chi nhánh hai sông Ka Pét và Ba Bích. Sự chuyển hướng của các dãy núi hai bờ sông chính và sông nhánh đã hình thành thung lũng tự nhiên rộng, thuận lợi tạo hồ chứa này.
Dự án gồm hồ chứa nước với dung tích khoảng 51 triệu m3, đập chính, kênh chuyển nước và cụm điều tiết. Trong đó, hồ chứa nước với diện tích khoảng 10km2 và đập ngăn sông cao khoảng 28m.
Theo báo cáo đánh giá tác động môi trường, khó khăn nhất của dự án là khi xây dựng sẽ gây ngập lòng hồ (diện tích khoảng 718ha), trong đó hơn 160ha là rừng đặc dụng.
Tại thời điểm lập báo cáo, hệ sinh thái trên cạn chủ yếu là rừng được bảo vệ nghiêm ngặt nên còn khá nguyên vẹn. Hệ sinh thái khu vực dự án rất phong phú và đa dạng về số lượng loài.
Tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV (tháng 5-2023), nhiều đại biểu bày tỏ "sốt ruột" khi hơn 4 năm được Quốc hội phê duyệt chủ trương nhưng hồ Ka Pét chưa được đầu tư. Một dự án người dân vùng hạn Hàm Thuận Nam (Bình Thuận) mong mỏi suốt 20 năm qua chưa thành hiện thực.
Đại biểu Thái Thị An Chung (Nghệ An) - ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội - xót xa kể lại việc xem phóng sự truyền hình thấy người dân đào giếng giữa lòng sông tìm nước, phản ánh tình trạng lòng sông Dinh - con sông lớn nhất tại xã Hàm Cần, huyện Hàm Thuận Nam - đã trơ cạn đáy sau mấy tháng không mưa. Đây là nơi duy nhất người dân có thể đào giếng để tìm nước sinh hoạt. Bà Chung nêu quan điểm thống nhất điều chỉnh chủ trương đầu tư dự án để sớm được triển khai, thực hiện.
Từ tờ trình Chính phủ, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cũng đã có những khảo sát, thảo luận kỹ để giảm tối thiểu tác động đến rừng, nhất là rừng đặc dụng và phòng hộ.
Theo bà Chung, dự án hồ Ka Pét là dự án rất cấp thiết đối với người dân vùng hạn Hàm Thuận Nam và tỉnh Bình Thuận nói chung. Khi thông qua chủ trương năm 2019, Quốc hội đã bàn rất kỹ, cân nhắc lợi ích giữa việc "hy sinh" rừng và công trình chống hạn cho người dân.
Vị trí dự án xây hồ Ka Pét.
Tối ưu vị trí dự án xây dựng hồ
Trước nhiều người đặt câu hỏi vì sao phải chọn vị trí hiện tại có nhiều rừng để làm hồ thủy lợi, ông Nguyễn Công Thành - Viện Đào tạo và Khoa học ứng dụng Miền Trung (đơn vị tư vấn), cho biết căn cứ đặc điểm địa hình Bình Thuận trên toàn bộ vùng dự án khảo sát thì chỉ có 2 điểm có thể đáp ứng được các điều kiện để triển khai dự án hồ chứa nước Ka Pét.
Phương án vị trí 1: Có lưu vực sinh thủy lớn (136km2) nên nguồn nước dồi dào hơn nhưng khi xây dựng hồ tại vị trí này thì toàn bộ khu canh tác 127ha của đồng bào xã Mỹ Thạnh (đây là khu canh tác sản xuất chính của bà con), cầu Bà Bích và 3,5km đường Quốc lộ 1 - Mỹ Thạnh sẽ bị ngập trong lòng hồ. Do vậy cần làm đoạn đường tránh đi theo ven lòng hồ phía Đông có chiều dài khoảng 7,5km. Ngoài ra còn ngập khoảng 620 ha đất rừng (trong đó có khoảng 25 ha rừng đặc dụng, còn lại là rừng sản xuất). Mặt khác, để tạo ra được hồ có dung tích trên 51 triệu m3 thì phải xây dựng tuyến đập dài 550m và chiều cao đập tới 32 m nên chi phí đầu tư sẽ rất lớn.
Phương án vị trí 2 (phương án chọn hiện nay): Có lưu vực sinh thủy 95,5km, để tạo ra được hồ có dung tích trên 51 triệu m3 thì chiều dài tuyến đập chỉ khoảng 179m và chiều cao đập khoảng 28,5m. Ưu điểm vượt trội của phương án này là không gây ngập khu đất canh tác 127ha của đồng bảo xã Mỹ Thạnh, không ảnh hưởng đến cầu Bà Bích và đường Quốc lộ - Mỹ Thạnh. Do tuyến đập chính ngắn hơn, chiều cao thấp hơn, không phải đền bù đất nông nghiệp và không phải làm đoạn đường tránh nên chi phí thấp hơn nhiều so với phương án 1. Phương án này chỉ có nhược điểm lớn nhất là gây ngập 618,73 ha đất rừng.
Qua phân tích, so sánh hai phương án tuyến về cả kinh tế và kỹ thuật cho thấy phương án vị trí 2 là phương án có ưu điểm nổi trội. Vì vậy nên chọn phương án vị trí 2 làm vị trí xây dựng hồ chứa nước Ka Pét là phù hợp với các quy hoạch hiện nay, phù hợp với tâm tư nguyện vọng của nhân dân địa phương đồng thời đây cũng là phương án tối ưu về cả kinh tế lẫn kỹ thuật.
Sở NN-PTNT Bình Thuận cho biết, tỉnh Bình Thuận còn 12 hồ chứa quy hoạch xây dựng trong tương lai. Tuy nhiên, đa số là các hồ nhỏ, chỉ có hồ Ka Pét và hồ La Ngâu là có diện tích lớn.
Do đó, tỉnh chọn xây dựng hồ Ka Pét trước vì để đảm bảo mạng lưới hồ chứa cung cấp nước cho hạ lưu. Huyện Hàm Thuận Nam là vùng khô hạn, thủy lợi chỉ mới đáp ứng tưới 15% diện tích nông nghiệp. Còn nhiều đất nông nghiệp bỏ hoang, nên phải cấp thiết đầu tư. Nhiều xã xung quanh dự án Ka Pét hàng năm không có nước. Một tháng mùa khô chỉ tưới thanh long 1 phiên nước cho cây sống, chứ khó cho cây ra quả thanh long vì không đủ nước. Vì vậy phải tập trung đầu tư Ka Pét để giải quyết khô hạn cho Hàm Thuận Nam.
Về việc sẽ phải sử dụng hơn 600 ha rừng (trong đó có hơn 137ha rừng đặc dụng) chuyển mục đích sử dụng để làm dự án hồ thủy lợi Ka Pét, Sở NN-PTNT Bình Thuận cho biết, trước năm 1995, khu vực rừng này đã có sự tác động, khai thác gỗ. Sau đó khu rừng này được bảo vệ nghiêm ngặt. Như vậy tức là đã có tác động của con người, đã mất cây chứ không còn là rừng nguyên sinh. Theo quy hoạch, diện tích rừng mất đi khi hồ ngập khoảng hơn 600 ha, chỉ bằng 0,15% diện tích rừng của cả tỉnh hiện nay.
Việc khai thác gỗ trong khu vực ngập lòng hồ, tỉnh đã hoàn thành quá trình điều tra rừng, trình cấp có thẩm quyền phê duyệt. Tiếp theo sẽ thuê đơn vị tư vấn lập phương án khai thác từng cây gỗ, xác định khối lượng, sau đó đấu giá quyền khai thác.
Về vấn đề trồng rừng thay thế, toàn bộ dự án phải trồng mới rừng thay thế với diện tích 1.844 ha. Hiện nay Sở NN-PTNT đang khảo sát các vị trí trồng rừng.
Theo Tạ Nhị/Diễn Đàn sự Thật
https://www.facebook.com/groups/4054824701243922/posts/6813062925420072/
