Thanh tra Chính phủ chỉ ra hàng loạt sai phạm trong quy hoạch phát triển điện mặt trời

Trong đó, TTCP đã chỉ rõ những sai phạm về loạt vi phạm của Bộ Công thương trong thực hiện quy hoạch điện mặt trời.

Cụ thể, kết luận của TTCP cho biết, Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch điện lực cấp tỉnh 114 đự án điện mặt trời với tổng công suất 4.166 MW có tiễn độ vận hành trong giai đoạn 2016 - 2020; ngoài 14 dự án (870 MW) phê duyệt trong Quy hoạch phát triển điện lực của 04 tỉnh trước năm 2016, cập nhật sang giai đoạn 2016 – 2020 và 08 dự án (122 MW) đã được phê duyệt trong Quy hoạch phát triển điện lực của 05 tỉnh như đã nêu trên, số còn lại 92 dự án với tổng công suất 3.194 MW phê duyệt bô sung riêng lẻ vào Quy hoạch phát triển điện lực của 23 tỉnh trên cơ sở đề nghị của UBND các tỉnh xuất phát từ đề nghị của các chủ đầu tư, trong đó 15/23 tỉnh không quy hoạch đầu tư điện mặt trời trong Quy hoạch phát triển điện lực tỉnh và không có quy hoạch điện mặt trời đến năm 2020 của 63 tỉnh, thành phố được lập, phê duyệt theo quy định tại khoản 2 Điều 4 Quyết định, số 11/2017/QĐ-TTg.

Vì vậy theo TTCP, việc Bộ Công Thương phê duyệt 92 dự án với tổng công suất 3.194 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016 - 2020 là không có căn cứ pháp lý về quy hoạch (không có quy hoạch), vi phạm khoản 1 Điều 4 Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg.

Thanh tra Chính phủ chỉ ra hàng loạt sai phạm trong quy hoạch phát triển điện mặt trời.

TTCP cũng chỉ ra sai phạm khi Bộ Công Thương phê duyệt bổ sung các dự án điện mặt trời dưới 50 MW vào quy hoạch điện lực cấp tỉnh và trình Thủ tướng phê duyệt bổ sung vào Quy hoạch điện VII điều chỉnh mà không phải lập quy hoạch điều chỉnh để làm căn cứ, cơ sở cho việc quản lý đầu tư theo đúng trình tự quy định, dẫn đến việc phê duyệt bổ sung các dự án điện mặt trời không có căn cứ pháp lý về quy hoạch, không có tính tổng thể, không có cơ sở để quản lý, kiểm soát việc phê duyệt bổ sung, không phù hợp với quy hoạch điện VII điều chỉnh. Ngoài ra còn không đảm bảo cạnh tranh trong thu hút đầu tư, không dám đảm bảo minh bạch, nguy cơ phát sinh cơ chế xin – cho.

Kết luận thanh tra cũng nêu trong giai đoạn đến năm 2020, có 168 dự án điện mặt trời với tổng công suất 14.707 MW/850 MW (cao gấp 17,3 lần so với tổng công suất được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh không có căn cứ pháp lý về quy hoạch.

Đáng chú ý là Bộ Công thương đã phê duyệt riêng lẻ 137 dự án điện mặt trời với tổng công suất 9.366 MW có tiến độ vận hành trong giai đoạn 2016-2020; đến cuối năm 2020, tổng công suất nguồn điện mặt trời nối lưới đã đầu tư thực tế là 8642 MW, cao gấp 10,2 lần so với công suất đến năm 2020 được phê duyệt tại Quy hoạch điện VII điều chỉnh là (850W), thậm chí vượt công suất quy hoạch đến năm 2025 (4000 MW).

Ngoài ra, nguồn điện mặt trời mái nhà cũng được đầu tư nhanh với tổng công suất lớn (7.864 MW), nâng tổng công suất điện mặt trời lên thành 16.506 MW, cao gấp 19,42 lần so với tổng công suất phê duyệt tại quy hoạch điện VII điều chỉnh, dẫn đến cơ cấu công suất nguồn điện mặt trời theo quy hoạch đã tăng từ 1,4% lên 23,8%; ngoài ra còn có 6 dự án/phần dự án 452,62 MW) đã hoàn thành nhưng chưa đưa vào vận hành thương mại.

Theo TTCP, nguồn điện mặt trời phục thuộc vào thời tiết, tính ổn định thấp, do đó việc đầu tư nhiều điện mặt trời nối lưới, tập trung chủ yếu ở khu vực các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên có phụ tải thấp, cần có phương án truyền tải để giải toả công suất, nhưng điện lưới đã không được đầu tư kịp thời, đồng bộ, dẫn đến mất cân đối giữa nguồn và lưới, cơ cấu nguồn điện, vùng miền… gây khó khăn cho công tác quản lý vận hành hệ thống điện.

Những vi phạm nêu trên đã gây ra hậu quả cụ thể được thể hiện rõ tại Văn bản số 1701/EVN-TTĐ ngày 2/4/2019 của EVN khi tham gia ý kiến với Bộ Công Thương về Dự thảo cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời, trong đó thể hiện: Tổng kết kinh nghiệm thực hiện Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg cho thấy, tổng công suất đặt nguồn điện mặt trời dự kiến vận hành thương mại trước năm 2020 đã ký hợp đồng mua bán điện là 5088 MW vượt xa mục tiêu Quy hoạch điện VII điều chỉnh (850 MW).

Ngoài giá FIT trả cho chủ đầu tư, chi phí hệ thống tăng thêm ít nhất là 5,5 Cents/kWh (trong đó chi phí truyền tải và phân phối đối với nguồn điện mặt trời khoảng 1230 đồng/kWWh, tương đương 5,2 Cents/kWh; chi phí dịch vụ hệ thống liên quan đến nguồn dự phòng do nguồn điện mặt trời tính ổn định thấp khoảng 1,3 Cents/kWh).

Đáng chú ý là không đồng bộ giữa việc bổ sung quy hoạch từng dự án, không có quy hoạch tổng thể và không đồng bộ với lưới điện đi kèm – với tiến độ xây dựng các công trình lưới điện từ 3-5 năm, chậm hơn nhiều so với tiến độ vận hành của điện mặt trời, dẫn tới khó khăn trong việc vận hành hệ thống điện, có khả năng gây quá tải cục bộ và trên diện rộng khu vực các tỉnh Ninh Thuận, Bình Thuận, Phú Yên, Gia Lai, Đắk Lắk, buộc các nhà máy  điện phải giảm phát. Từ tổng kết kinh nghiệm thực hiện cơ chế giá FIT đến nay, Tập đoàn Điện lực kiến nghị không khuyến khích đầu tư các dự án điện mặt trời bằng mọi giá, việc khuyến khích đầu tư các dự án điện mặt trời phải đồng bộ với lưới truyền trải và phân phối.

Kết luận của TTCP nêu rõ: Trách nhiệm chính đối vỡi những khuyết điểm, vi phạm nêu trên thuộc về Bộ Công Thương, ngoài ra còn có trách nhiệm liên quan của UBND các tỉnh trong việc đề xuất đầu tư dự án.