Tạo sức ép lên ngân hàng
Từ nửa cuối năm 2022 đến hiện tại, thị trường trái phiếu doanh nghiệp (TPDN) bắt đầu gặp khó khăn sau các sự kiện lùm xùm xảy ra. Điều này không những làm ảnh hưởng đến kênh dẫn vốn quan trọng trên thị trường mà cũng đồng thời tác động đến dòng vốn ngân hàng.
Vừa qua, trong tháng 3/2022 đã có 1 tỷ USD TPDN phát hành, tuy nhiên vào tháng 5 thì lại gần như không có. Thị trường được kỳ vọng phục hồi nhưng thực chất việc phát hành 1 tỷ USD của tháng 3 chỉ có hai cái tên trong số các doanh nghiệp phát hành, thêm vào đó đối tác mua không phải nhà đầu tư cá nhân hay nhà đầu tư chuyên nghiệp mà là các tổ chức.
Tổng giá trị trái phiếu đã được các doanh nghiệp mua lại trước hạn từ đầu năm tới nay là 68.130 tỷ đồng (so với cùng kỳ năm 2022 tăng 62,4%), chưa kể trái phiếu đến hạn thanh toán. Tổng giá trị trái phiếu đến hạn trong phần còn lại của năm nay là khoảng 200.000 tỷ đồng, trong đó có hơn một nửa là nhóm ngành bất động sản. Bên cạnh thị trường bất động sản, hàng loạt lĩnh vực liên quan cũng lao dốc theo dẫn đến nợ xấu ngân hàng tăng nhanh hơn dự đoán, cũng vì vậy mà ngân hàng lại càng siết chặt điều kiện vay.
Ảnh minh họa. Nguồn ảnh: Internet.
Đáng lẽ thị trường TPDN phải là một kênh dẫn vốn rất tốt, như thị trường này tại Hàn Quốc có thể lên đến hàng nghìn tỷ USD, thế nhưng tại Việt Nam lại gần như đang hoàn toàn bị “đóng băng”. Đặc biệt là từ trước đến nay các doanh nghiệp bất động sản đã phát hành TPDN rất lớn, lúc này các doanh nghiệp đó phải phụ thuộc nhiều vào vốn của ngân hàng, trong bối cảnh các nguồn vốn huy động đều gặp khó.
Thế nhưng lúc này dù ngân hàng cho vay hay không cho vay cũng đều khó... Lãi suất huy động ở hệ thống ngân hàng đã tăng lên sau các đợt tăng lãi suất cuối năm 2022, khi ngân hàng ôm tiền gửi với lãi suất cao và kỳ hạn dài, mà lại không cho vay thì lợi nhuận ngân hàng sẽ bị ảnh hưởng, còn nếu cho vay không cẩn thận sẽ ảnh hưởng đến nợ xấu.
Hiện nay, vấn đề của nền kinh tế là đơn hàng thiếu, xuất nhập khẩu giảm, giải ngân đầu tư công chậm hơn so với tiến độ, trong nước tiêu dùng yếu. Có một điều vô cùng quan trọng là cấu trúc của nền kinh tế nước ta lại bị lệch rất nhiều và phụ thuộc lớn vào bất động sản.
Có thể thấy, khi kênh TPDN bị mất niềm tin, phát hành cổ phiếu ra công chúng gặp khó, thì đối với kênh ngân hàng cũng không thể dễ dàng. Điều này thể hiện bằng kết quả từ đầu năm 2023 đến nay tăng trưởng tín dụng vẫn thấp. Chỉ những nhà băng có khẩu vị rủi ro cao sẽ vẫn cố gắng để cho vay, còn đối với những nhà băng khác thì sẽ thận trọng hơn và trích lập dự phòng nhiều hơn.
Đặc biệt điều kiện cho vay sẽ không được các ngân hàng nới lỏng mà càng siết chặt hơn, để đảm bảo ngay từ đầu việc lựa chọn khách hàng, lựa chọn khoản vay để tránh rủi ro tín dụng, sau đó lợi tức từ hoạt động cho vay mới được tính đến.
Đáng lưu ý, dư địa hạ lãi suất cũng không còn nhiều, từ nay đến hết năm 2023 có thể Ngân hàng Nhà nước sẽ hạ lãi suất điều hành thêm một lần nữa. Tuy vậy, cũng còn phải quan sát các biến số đó là sức ép về lạm phát, mặc dù năm nay lạm phát không cao, nhưng trong tương lai hoàn toàn không biết điều gì có thể sẽ xảy ra.
Câu hỏi được đặt ra là liệu Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) có tiếp tục tăng lãi suất hay không? Trong tháng 6 này, sẽ diễn ra kỳ họp Ủy ban Thị trường mở của Fed và giới đầu tư lại kỳ vọng Fed có thể sẽ tiếp tục tăng lãi suất 0,25%. Bên cạnh đó, sức ép từ thị trường lao động của Mỹ cũng là vấn đề khá lớn cho việc quyết định giữ nguyên lãi suất hay tăng lãi suất lần này của Fed. Trong trường hợp Fed lại tiếp tục tăng lãi suất cao, thì lúc đó dư địa điều hành của Việt Nam cũng sẽ bị thu hẹp hơn.
Trong ngắn hạn có thể phục hồi?
Thị trường bất động sản khó thì trái phiếu cũng sẽ như vậy, nguyên nhân là do dư nợ trái phiếu chiếm tỷ trọng lớn nhất là của các doanh nghiệp bất động sản. Niềm tin trên thị trường trái phiếu chưa thể phục hồi được ngay và luôn. Thế nhưng nếu nhìn theo hướng tích cực thì đây cũng là cơ hội để cải cách, đổi mới toàn bộ thị trường TPDN, trong đó là quy định đến cách phát hành, cách truyền thông thông tin công khai minh bạch. Bên cạnh thị trường cổ phiếu và ngân hàng, để khi niềm tin phục hồi sẽ là một trong ba kênh dẫn vốn quan trọng.
Bên cạnh đó, lượng trái phiếu đáo hạn cuối quý 2 và quý 3 này, đặc biệt là với doanh nghiệp bất động sản là khá lớn, nên trong việc đầu tư cũng cần phải cẩn trọng.
Các chuyên gia cho biết, để gỡ kẹt dòng vốn hiện nay thì giải pháp là phải thúc đẩy đầu tư công và mở van để thị trường TPDN khởi động trở lại. Với các dự án được gỡ vướng pháp lý, dòng vốn với doanh nghiệp sẽ được khai thông, từ đó vào năm 2024 khó khăn về dòng vốn với doanh nghiệp có thể sẽ được kiểm soát. Thế nhưng đối với những dự án có vấn đề pháp lý phức tạp, khó khăn sẽ còn kéo dài, vẫn là một bài toán khó để tiếp cận vốn.
