Đang có sự mất cân đối trong cơ cấu thị trường TPDN Việt Nam khi trái phiếu phát hành riêng lẻ chiếm tỷ trọng áp đảo về số lượng thương vụ và giá trị so với trái phiếu phát hành đại chúng và trái phiếu phát hành ra quốc tế.
Ảnh minh họa. Nguồn ảnh: Internet.
Thị trường đã giảm sút về thanh khoản sau một thời gian phát triển nhanh, năm 2022 phát hành TPDN riêng lẻ giảm 44,9% so với năm trước (đạt 337 nghìn tỷ đồng), trong quý 1/2023 chỉ đạt hơn 25 nghìn tỷ đồng.
Trong khi đó, thị trường lại thiếu vắng các thương vụ phát hành trái phiếu ra công chúng với điều kiện phát hành chặt chẽ. Đặc biệt là sau các vụ việc vi phạm pháp luật của doanh nghiệp phát hành trái phiếu (Tân Hoàng Minh, Vạn Thịnh Phát, SCB...), niềm tin của nhà đầu tư dành cho thị trường TPDN bị mất.
Từ ngày 16/6, Bộ Tài chính xây đã xây dựng và đưa vào hệ thống giao dịch TPDN riêng lẻ vào hoạt động nhằm đưa thị trường trái phiếu riêng lẻ vào khuôn khổ. Theo đó, phương thức giao dịch là giao dịch thỏa thuận thông qua các thành viên giao dịch.
Ngoài ra, thông tin về giao dịch được công bố công khai tại chuyên trang thông tin về TPDN riêng lẻ, đặc biệt là giá cả giao dịch minh bạch. Các nhà đầu tư đủ điều kiện khi có nhu cầu sẽ mua trái phiếu qua sàn này.
Phó Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước Phạm Hồng Sơn cho hay, tính chất của Sàn giao dịch TPDN gần như sàn giao dịch chứng khoán. Các nhà đầu tư sẽ mua bán trên đây chứ không cần phải mua qua tổ chức trung gian hay trực tiếp tại DN phát hành.
Đặc biệt là nếu nhà đầu tư muốn bán trước thời hạn cũng có thể bán qua đây mà không cần chờ đợi đến hạn thanh toán hay phải đi đòi, thương thảo với DN phát hành.
Đặt kỳ vọng cao vào Sàn giao dịch trái phiếu riêng lẻ sau khi vận hành, Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Chứng khoán Kiến thiết Việt Nam Đỗ Bảo Ngọc cho hay, trên thế giới, bên cạnh sàn giao dịch chứng khoán nói chung, nhiều quốc gia đã xây dựng sàn giao dịch dành riêng cho thị trường trái phiếu.
Chẳng hạn như tại Mỹ, từ năm 2018 Nasdaq được hình thành. Đây là sàn giao dịch trái phiếu của các nhà đầu tư tổ chức toàn cầu đối với trái phiếu không chuyển đổi. Nasdaq tuân thủ quy trình niêm yết hiệu quả và bảo đảm tiêu chuẩn đầu vào của những trái phiếu được giao dịch trên sàn, xây dựng môi trường đầu tư trái phiếu lành mạnh về lâu dài trong quá trình vận hành thị trường.
Tại nước ta, đề xuất ban đầu về việc thiết lập sàn giao dịch trái phiếu Chính phủ cách đây gần 20 năm đã được cân nhắc. Tại thời điểm đó, giao dịch trái phiếu cũng chưa hiểu hết cơ hội và rủi ro của thị trường trái phiếu để cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác đến nhà đầu tư.
Trước tình trạng hiện nay các nhà đầu tư bị mất niềm tin vào thị trường do mua lầm những TPDN không có uy tín, việc xây dựng sàn giao dịch trái phiếu có thể giải quyết bài toán mất niềm tin hiện tại, hạn chế và giảm thiểu rủi ro cho nhà đầu tư.
Bởi vì, cả hai bên giao dịch đều phải tuân thủ các thỏa thuận khi sàn giao dịch trái phiếu thứ cấp được hình thành và HNX lẫn Ủy ban Chứng khoán Nhà nước sẽ giám sát việc tuân thủ đó.
Khi một bên vi phạm cam kết, phải có chế tài xử lý, tránh rủi ro lan rộng và nhà đầu tư mất niềm tin như hiện nay. Tuy nhiên, lộ trình xây dựng sàn giao dịch trái phiếu vẫn cần được chuẩn bị kế hoạch phù hợp.
Ở góc độ nhà đầu tư, anh Nguyễn Chí Hào (Nam Từ Liêm) mong muốn, sàn giao dịch thứ cấp TPDN khi đi vào vận hành sẽ tạo lập cơ sở dữ liệu để nhà đầu tư có đủ thông tin cho từng lô chào, mua bán, đặc biệt là thông tin về các cam kết tuân thủ mà bên bán đưa ra, cùng với đó có biện pháp, chế tài xử lý khi một bên vi phạm cam kết tuân thủ này.
